Во април 2022-ра година, поранешниот претседател на Русија, сега заменик-претседател на Советот за безбедност на Русија, Дмитриј Медведев на својот канал на Телеграм напиша дека многу земји зависат од резервите на храна на Русија.
„Нашата храна е нашето тивко оружје. Тивко, но извонредно“, напиша тој, додавајќи дека Москва со својата храна ќе ги снабдува само своите пријатели.
Речиси година и пол подоцна, оружјето повеќе не молчи, пишува „CNN“ во коментар. Во 2022-ра година, Русија порасна рекордна култура на пченица. Одлични приноси се поставени и за 2023-та година и се очекува Кремљ да го искористи ова за да ги искористи позициите што Украина ги има на пазарот на жито.
И покрај поплаките дека Западот го запира извозот на руска земјоделска стока, уделот на руската пченица на пазарот силно порасна од февруари 2022-ра година, пишува „CNN“. Во оваа земјоделска година (која започнува во јули) Русија ќе извезе повеќе од 47 милиони тони пченица или 22,5% од светскиот извоз на оваа земјоделска култура. За споредба, пред војната во Украина, Москва имаше удел од 16%, или 32,6 милиони тони.
Во исто време, уделот на Украина од 9% се намалува на нешто под 6% што се очекува оваа сезона.
„Нашата земја има капацитет да ја замени украинската пченица – и како комерцијални резерви и како бесплатна помош за земјите на кои им е потребна“, рече рускиот претседател Владимир Путин за време на состанокот на БРИКС во август. Само еден месец претходно, Русија се повлече од договорот за жито што и овозможи на Украина да извезува земјоделски производи преку сопствените пристаништа. Како резултат на тоа, земјата извезла само 50.000 тони пченица во август, во споредба со 3-4 милиони тони во месеците кога договорот функционираше.
Основите наведени од Кремљ за повлекување од иницијативата, со посредство на ОН и Турција, се ограничувањата што Западот ги поставува на нивниот извоз. Москва потоа започна масовно гранатирање на пристанишната инфраструктура што Киев ја користи за извоз на пченица, како и магацини за жито.
Според аналитичарите од Центарот за стратегии и меѓународни студии, Москва добро ја знае улогата на земјоделството во економијата на Украина. Но, без можност за извоз на производството ќе биде уништен и овој сектор. Пред воената инвазија, земјоделството обезбедуваше 11% од бруто домашниот производ на Украина.
Но, пченицата му става уште едно оружје во рацете на Путин – со бесплатна помош за земјите кои имаат потреба, Русија обезбедува дополнителна поддршка, особено од африканските земји.
Дури и за руските аналитичари, бесплатната помош не е ништо повеќе од ПР трик. Андреј Сизов од „SovEcon“ истакнува дека 300.000 тони што Москва ги вети на крајот на јули се незначителен дел од извозот и не ги покрива потребите на светот во развој, кои се проценуваат на 8 милиони тони месечно.
Суспендираните коридори за жито го тестираа единството на ЕУ
Ограничениот извоз преку Црното Море ја наведе Украина да бара алтернативи, а тоа се покажа како тест на единството што ЕУ не успеа да го помине. Пет земји се пожалија дека евтината украинска стока го преплавува нивниот пазар и побараа привремена забрана за увоз. Брисел го одобри ова барање, но им одреди рок на земјите да ги организираат своите коридори така што стоките ќе транзитираат само низ нивната територија.
По 15 септември Киев очекуваше ЕУ да ги исполни своите ветувања и се обрати до Светската трговска организација (СТО) против соседите за да го реши случајот.
И ова предизвика незадоволство на Варшава и тензија меѓу блиските сојузници.
Падот на цените на пченицата може да биде лост во намерите на Русија
Но, плановите на Русија да ја претвори пченицата во оружје имаат една слабост – падот на цените. Русија извезува рекордни количества пченица и иако постави ценовна граница (од 270 долари), пазарите реагираат на големите количини. „SovEcon“, на пример, известува дека пченицата од Романија ја победила руската понуда и, по цена од 265 долари за тон, победила на аукција за испорака во Египет.
Тоа значи дека и покрај рекордните количини што Москва планира да ги извезе, од него нема да ги добие очекуваните рекордни приходи. Затоа аналитичарите од „S&P Global“ коментираат дека земјите од ЕУ можат да го запрат оружјето на Путин ако ги намалат цените. Тогаш Русија ќе има два потега – или да ја задржи цената, надевајќи се некако ЕУ да не го земе нивниот удел на пазарот, или да ги намали цените и да го зголеми извозот.
Околу 8% од земјоделството во Украина е без работа поради војната. Така, реколтата во новата земјоделска година е намалена за 3,7 милиони тони на 13,4 милиони тони. Земјава најактивно извезува во периодот ноември – февруари, што значи дека украинската пченица сѐ уште не е фактор на пазарот. Меѓутоа, доколку рестрикциите продолжат, тоа ќе има и позначајно влијание на пазарите.
