За почеток, најважното: Голфската струја нема да колабира сама по себе, таа можност засега не се заканува. Оваа струја најмногу ја придвижуваат ветровите. „И додека Земјата се врти, ќе има Голфска струја“, вели Никлас Бурс. Тој е физичар и ги истражува океанските струи во Институтот за истражување на климатските влијанија во Потсдам и на Техничкиот универзитет во Минхен, пишува Дојче веле.
Меѓутоа, Голфската струја е дел од поголемо струење, AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation). Пренесува водни маси преку Атлантикот, а дел од него носи топлина и умерено време во Европа. Доколку оваа струја пропадне, може да се случи температурите, и не само во Европа, значително да се променат. Можна е и почеста појава на екстремни временски појави.
Сликите на вечната зима, кои се познати и од Холивуд, сè уште не се целосно точно сценарио во случај ако AMOC целосно ослабне. Во случај оваа струја да пропадне, последиците за жителите на централна Европа веројатно воопшто не би биле толку големи. Температурите најверојатно ќе се променат за неколку степени. На северот на Европа сепак би можело да биде постудено, и тоа значително постудено.
Покрај тоа, климата во другите делови на светот значително би се променила. На пример, зоната на тропски дождови би се „поместил“ малку појужно. Како резултат на тоа, во зоната Сахара би преовладувала уште поголема суша. А во областите јужно од неа, во иднина би можеле да наврнат значително поголеми количества дожд.
AMOC како климатски мотор
AMOC е исто така дел од уште поголем тековен систем, таканаречениот термохалинска подвижна лента. Тоа е комбинација од морски струи, ги транспортира хранливите материи од длабочините на океанот кон површината, а кислородот од површината во правец на длабочините на морето. Тоа е единствената можност за животните во морските длабочини да се снабдуваат со кислород. На дното на морето, имено, нема доволно светлина за растенијата да функционираат во процесот на фотосинтеза.
AMOC е најголемиот мотор на таа подвижна лента. Ако струјата се сруши, тоа би можело да има големи последици за животните во сите области на океанот.
Критики за студијата
Дали и кога навистина ќе пропадне AMOC? Тоа засега не е сосема јасно. Неодамна во списанието Nature Communications беше објавена студија која предвидува неизбежен колапс. Според авторите, тоа би можело да се случи веќе во 2025 година.
Но, има и многу критики за таа студија. „Што се однесува до статистичката анализа, таа е детално точна, но има многу поедноставени претпоставки во однос на механичкиот опис на циркулацијата на превртување на атлантскиот меридијан“, вели Никлас Боерс за Центарот за научни медиуми.
Океанографот Јохана Баер од Универзитетот во Хамбург исто така е критичен: „Бев изненадена од тоа какви далекусежни последици извлекоа од чисто математичка анализа на реалните очекувања за идниот развој на северноатлантската циркулација“. А тие заклучоци, вели таа, не можат да се извлечат на начинот на кој се донесени.
Маѓепсан круг?
Во својот неодамнешен извештај, Светскиот совет за климата предвиде, иако со голема веројатност, дека струите во Атлантикот нема целосно да пропаднат до крајот на овој век. Во исто време, постојат индикации дека струите моментално слабеат и дека колапс на циркулацијата може да има сериозни последици дури на крајот на векот.
Причината зошто се оди толку далеку или зошто дури и колапсот на струјата на Атлантикот се смета за реален е топењето на морскиот мраз. Кога мразот се топи, морската вода пред Гренланд веќе не е доволно „компактна“ за да потоне во оладена состојба и да „однесе“ кислород и CO2 со себе на дното на океанот. Ова потоа ќе доведе до маѓепсан круг. Имено, до сега значителен дел од CO2 произведен од луѓето на тој начин се транспортирал до морското дно. Доколку овој механизам не успее или се појави во намалена форма, тоа би значело дека на морската длабочина се „складира“ помалку CO2, а со тоа би се забрзале климатските промени.
Загатка за истражувачите
Во исто време, експертите забележуваат уште една појава за која се уште немаат одговор или објаснување. Во текот на зимата на Антарктикот, ледените плочи моментално се шират со толку мала брзина како никогаш досега во овој период од годината. Причините за ова засега се непознати.
И дури и во текот на летото, мразот од Антарктикот се топи побрзо од кога било досега. Во мај беше објавена студија во стручното списание Nature, која пресмета дека поради тоа, интензитетот на океанската струја околу Антарктикот може да ослаби за околу 40 отсто до 2050 година.
И таа океанска струја е дел од гореспоменатата глобална подвижна лента. Стивен Ринтул од австралиската служба за научно и индустриско истражување CSIRO е еден од авторите на студијата. Тој вели: „Антарктикот и Гренланд изгубија дел од мразот. Во двете ледени плочи мразот се топи. Во исто време, повеќето луѓе мислат дека нивото на морето ќе се зголеми поради ова. Но, оваа студија покажува и дека таму е уште еден ефект, кој е забавување на океанските струи“.
