Додека економистите се грижат дали се соочуваме со голема или мала глобална рецесија и дали ќе се соочиме со таква порано или подоцна, вреди да се има на ум дека трговијата веќе покажува знаци на длабок стрес. Апетитот за ризик во економиите во развој може да се разниша како резултат на тоа, напиша Дејвид Лубин, шеф на пазарите во развој во „Citigroup“, за „Financial Times“.
Годишната стапка на раст на глобалниот обем на увоз стана негативна на крајот на минатата година, така остана и на почетокот на 2023-та година, според податоците на „Citi“, и нема многу причини да се мисли дека работите ќе се подобрат. Иако ова е точно, отворените економии зависни од трговијата, особено во светот во развој, ќе бидат најтешко погодени.
Постојат три главни причини зошто растот на трговијата изгледа толку депресивно овие денови. Првата е дека ние едноставно страдаме од трговски мамурлак од периодот по Ковид. Овој подем во голема мера може да се припише на различните одговори на економската политика усвоени за време на пандемијата.
Додека САД и другите либерални влади имаат тенденција да користат фискални трансфери за да ја поддржат куповната моќ на граѓаните, пристапот на Кина повеќе се карактеризира со враќање на работниците во фабриките. Со други зборови, Кина имаше за цел да ја зголеми понудата додека нејзините трговски партнери ја поттикнуваа побарувачката. Резултатот беше забрзување на растот на трговијата што не беше забележано од економското закрепнување што следеше по финансиската криза во 2008-ма година.
Втора причина за падот на трговијата е очигледната промена на потрошувачката, особено во напредните економии, од стоки кон услуги. Има ограничен број на нови телевизори и компјутери кои може да се купат за кратко време, а услугите сѐ помалку се тргуваат.
Трето, растот на трговијата е поткопан од природата на економското закрепнување на Кина. Бидејќи ова досега во суштина беше „без стимул“ закрепнување, голем дел од официјално финансираното зголемување на трошоците во земјата денес е за услуги, а не за инвестициско трошење, што генерира многу повеќе увоз.
И бидејќи довербата е толку слаба во Кина, она што се нарекува „деградација на потрошувачката“ – или попрозаично, лов на зделки – е широко распространет феномен меѓу кинеските домаќинства. Без голема стимулација во стилот на „базука“ од Пекинг, ова веројатно нема да се промени.
Зошто работите нема да се подобрат? Вреди да се споменат неколку фактори. Првата е влошената перспектива за глобалната побарувачка. Глобалниот економски раст оваа година се чини дека ќе достигне околу 2,3 отсто, а следната година речиси сигурно ќе биде послаба од тоа, не само затоа што големите централни банки всушност се обидуваат да предизвикаат економско забавување за да ја вратат контролата врз инфлацијата.
Забавувањето на растот секако ќе создаде понепријателска средина за трговијата и вреди да се истакне колку е лоша околината на глобалната побарувачка во која влегуваме. Последен пат светот забележа две последователни години раст под 2,5 отсто по финансиската криза.
Друга причина зошто не е лесно да се биде оптимист за трговијата е едноставно тоа што се наоѓаме во свет кој е јасно надвор од „врвната глобализација“, факт што врши притисок врз растот на светската трговија повеќе од една деценија. Во раните 1980-ти, светскиот извоз беше еквивалентен на 15 отсто од светскиот бруто домашен производ, според податоците на ММФ. Глобализацијата го донесе овој сооднос на 25 проценти непосредно пред кризата во 2008-ма година, по што започна непречено опаѓање, намалувајќи го на 20 проценти во 2020-та година.
Друг начин да се илустрира овој пад на светската трговија е да се погледне односот помеѓу нејзиниот раст и оној на светскиот БДП-то. Во 10-те години до 2020-та година, просечната стапка на раст на глобалната трговија падна под растот на глобалниот БДП: ова беше првата деценија од Втората светска војна во која тоа се случи. Кога стапката со која светот се интегрира заостанува зад растот на приходот, земјите кои најмногу се потпираат на таа интеграција – економиите во развој – ќе страдаат несразмерно.
Светската трговска организација (СТО) проценува дека растот на глобалната трговија повторно ќе падне под растот на БДП во 2023-та година, а зголемениот протекционизам, геополитичките тензии и локализацијата на синџирите на снабдување може да го поддржат овој процес во догледна иднина. Ова значи дека ако земјата во развој нема доволно среќа да биде лоцирана до голем пазар – како Мексико, да речеме – нејзините шанси за привлекување извозни индустрии сега може да бидат ограничени.
Што и да мислевме за глобализацијата, таа ја одржуваше надежта дека растечката економија каде било во светот може да привлече долгорочен капитал за да го зголеми нивото на приход преку зголемување на извозот. Тие изгледи сега изгледаат мрачни, и не само за следната година.
