Според експертите, постојат пет главни особини кои се карактеристични за „психопатите“, односно за луѓето со асоцијално растројство на личноста.
Во вчерашната престрелка во основното училиште „Владислав Рибникар“ во Белград загинаа осум деца и еден чувар. Ваква трагедија е незапамтена во историјата на Србија. Девет лица загинаа, а седум се ранети во престрелката во училиштето во Врачар. Осомничениот е тринаесетгодишното момче К.К. кој е приведен, како и неговите родители. Според информациите до кои дошла полицијата, момчето еден месец претходно направил детален план за масакрот, а во неговата соба бил пронајден список на луѓе кои треба „да бидат убиени“, ученици од неговото училиште. За време на апсењето тој не покажувал знаци на каење.
Во јавноста и на интернет многу се шпекулира како и зошто родителите, наставниците, па дури и учениците не забележале дека „нешто не е во ред“. К.К. бил повлечено дете, добар ученик кој одел на натпревари, но слабо се социјализирал… Таткото во изјавата во полиција рекол дека неговиот син се чувствува отфрлен, но дека самиот не забележал ништо. Неговиот син често му кажувал дека не се вклопува во општеството, што според психолозите требало да биде предупредувачки знак за родителите.
Како да знаете дали некој има растројство на личноста, дали е тоа психопат и кои се знаците кои можат да укажат дека некој се бори со „внатрешни демони“?
Терминот „психопат“ често се користи, но многу луѓе не го знаат неговото вистинско значење. Што значи тоа и како можете да ги препознаете знаците на психопатија, објаснуваат експертите а пренесува медицинскиот портал „PsychCentral“.
Многу луѓе мислат дека психопат е некој кој е природно насилен, но тоа не е секогаш случај. Психопатијата исто така често се меша со социопатијата. Всушност, ниту едното ниту другото е вистинска дијагноза на менталното здравје. Во светот на психијатријата, и психопатијата и социопатијата спаѓаат под капата на состојбата наречена „антисоцијално растројство на личноста“ (APL).
Психијатарот, д-р Ерик Патерсон објаснува дека има многу дезинформации за психопатијата и дека терминот често се злоупотребува и лесно се користи. Како можете да препознаете дали некој има асоцијално растројство на личноста?
Точна и прецизна дијагноза може да постави само експерт, но има некои знаци кои укажуваат на нарушување.
- Непочитување други луѓе, како и социјалните вредности
Занемарувањето на другите е еден од најистакнатите знаци на APL, вели Патерсон. Ова однесување вклучува кршење на правата на другите луѓе и законите поставени од општеството. Според Дијагностичкиот и статистички прирачник за ментални нарушувања, луѓето со APL покажуваат шема на непочитување на правата на другите. При дијагностицирање на APL, експертите бараат модел на однесување што започнува околу 15-тата година од животот. Но, појавата на симптомите за ова растројство на личноста често се јавува порано.
Лицето со APL може да не ги следи општествените норми и може да прави работи што другите луѓе ги сметаат за нелегални. Во некои случаи, тие може да бидат уапсени поради нивното однесување. Истражувањето од 2018 година сугерира дека луѓето со психопатија имаат способност да ги гледаат работите од перспектива на друга личност, но го игнорираат тоа чувство.
- Лага и манипулација
Луѓето со асоцијално растројство на личноста, исто така, често лажат. Тие дури може да лажат за своето име и да користат псевдоними или други идентитети. Вообичаено, лагите претставуваат обид да ги искористат другите на некој начин, да „добијат“ нешто за себе преку манипулација, без разлика дали се работи за финансиска или емоционална добивка. Тие често користат шарм и ласкање за да го добијат она што го сакаат. Манипулацијата може да вклучи и емоционална злоупотреба или уцена.
- Агресивност
Важно е да се напомене дека не сите психопати се физички агресивни. Но, заедничка особина на луѓето со ASPD е тоа што тие дејствуваат агресивно или многу раздразливо. Иако најчесто се манифестира физички, агресивноста може да биде и емотивна, вербална, како вербална злоупотреба.
- Импулсивност
Луѓето со асоцијално растројство на личноста може да дејствуваат импулсивно. Тоа значи дека прават работи без оглед на последиците. Кога се изразува „ризично“ однесување, тие не размислуваат за својата безбедност или за безбедноста на другите. Делумно поради оваа импулсивност, луѓето со APL имаат многу поголема веројатност од другите да се свртат кон нелегални супстанции. Исто така, поради нивното импулсивно и ризично однесување, поголема е веројатноста да заболат од некоја форма на полово преносливи болести. Статистиката покажува и дека тие имаат пократок животен век во споредба со оние кои го немаат ова нарушување, а сето тоа поради ризичното однесување – несреќи, повреди и самоубиства.
- Недостаток на каење
Без разлика дали лицето со асоцијално растројство на личноста манипулира, лаже или прави нешто незаконско, неговата главна карактеристика е недостатокот на каење за своите постапки. Со други зборови, таквите луѓе не се чувствуваат виновни за тоа што го направиле. Тие, исто така, може да се обидат да ја рационализираат „штетата“ што ја предизвикале.
Патерсон истакнува дека не сите луѓе со асоцијално растројство на личноста ги имаат сите негови симптоми.
„Некој може да биде агресивен и физички да повреди друга личност, додека некој може прикриено да манипулира со другите“, вели тој.
Така, психопатските особини може да варираат од личност до личност. Иако насилството може да биде симптом на агресивност на една личност, не сите психопати се физички насилни. На крајот, вели Петерсон, луѓето со APL ги користат другите за да го добијат она што го сакаат, за нив „целта ги оправдува средствата“ до крајност.
Како се дијагностицира психопатијата?
Дијагнозата на асоцијалното растројство на личноста ја поставува специјалист за ментално здравје со споредување на симптомите со горенаведените и донесување одлука дали ги исполнуваат критериумите за дијагностицирање на ова нарушување.
Според PsychoCentral, асоцијалното растројство на личноста е 70 проценти почесто кај мажите отколку кај жените. Преваленцата на ова нарушување е помеѓу 0,2 и 3,3 проценти кај општата популација. Антисоцијалното растројство на личноста започнува во раната адолесценција (многумина веруваат и пред 15-годишна возраст), но најизразено е во дваесеттите години.
Нарушувањата на личноста како што е асоцијалното растројство на личноста обично се дијагностицираат од специјалист за ментално здравје, како што е психијатар или психолог. Општите лекари не се специјализирани за дијагностицирање на ова нарушување, но доколку забележите симптоми и знаци во однесувањето на блиските луѓе, задолжително побарајте помош. Избраниот општ лекар ќе ве упати кај специјалист за ментално здравје за дијагноза и понатамошен третман.
Не постои лабораториска анализа или генетски тест што може да се користи за дијагностицирање на ова нарушување.
Многу луѓе со асоцијално растројство на личноста ретко бараат помош, а ако бараат, тоа не е се додека нарушувањето не почне значително да им пречи или на друг начин да влијае на нивните животи. Ова најчесто се случува кога се исцрпени одбранбените ресурси на човекот за справување со стресот и другите животни настани.
