Кристалина Георгиева е оптимист како личност, па не беше изненадување што управниот директор на Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) најде причини да биде среќна за време на состанокот на министрите за финансии и гувернерите на централните банки во Вашингтон минатата недела.
Со овие зборови „The Guardian“ ја започнува анализата на последната средба на ММФ и Светската банка. Претставниците на двете институции редовно се среќаваат на секои шест месеци, а меѓу последните две средби (претходната се одржа во октомври), стравувањата од длабока рецесија значително се намалија, се истакнува во публикацијата и се додава:
„Како што истакна Георгиева, светската економија покажува неочекувана издржливост. Цените на енергетските превозници се намалени и тоа ги подобрува изгледите за инфлација“.
Сепак, оваа оценка, според аналитичарите, е премногу оптимистичка. Секако, работите се покажаа помалку мрачни отколку што можеа да бидат, но тоа не е доволна причина за оптимизам. Глобалната економија забавува, се распарчува и е ранлива на нови финансиски кризи, а голема должничка криза е многу реална можност. И ММФ го знае сето ова, во пролетта 2023-тa година светот е на многу лошо место, категорични се тие во нивната анализа на „The Guardian“.
Според изданието, ерата на сè поблиска интеграција очигледно е завршена, а пакетот зелени субвенции на администрацијата на Бајден, познат како Закон за дефлација, е најочигледниот пример за желбата да се смени производството. Друг пример е минатонеделното коминике на Г-7, кое отворено зборува за потребата од градење безбедни синџири на снабдување помеѓу истомисленици и партнери.
Самата Георгиева признава дека светот е на работ на нова студена војна, додека САД и многу други развиени земји се решени да ја намалат зависноста од Кина. Така, гаранциите дека нема да бидат прекинати испораките стануваат, ако не и поважни, барем исто толку важни како и цената.
„Но, фрагментацијата е само еден од предизвиците со кои министрите за финансии и централните банкари ќе се справат во наредните месеци и години. Краткорочните проблеми се јасни. Дали западните централни банки ќе претераат со заострувањето на стапките што го прават и ќе ги испратат своите економии во рецесија „Дали решителноста за намалување на инфлацијата ќе доведе до повеќе банкарски пропаѓања? Дали постои контрадикција меѓу двојните цели на централните банки – цена и финансиска стабилност?“, прашува „The Guardian“ во својата анализа и одговара:
„Фактот дека растот се одржа подобро од очекуваното во текот на зимата ги притиска централните банки дополнително да ги зголемат каматните стапки. Можеби ќе беше поинаку доколку постоеше загриженост дека колапсот на „Silicon Valley Bank“ и потребата да се спаси „Credit Suisse“ беа, како што рече ММФ минатата недела, „канаринци во рудникот“ кои предупредуваат на системска криза. Во тој случај, Федералните резерви, Банката на Англија и Европската централна банка би престанале да ги зголемуваат каматните стапки или дури и да ги намалат трошоците за задолжување“.
Но, централните банки не мислат така. Тие веруваат дека „SVB“ и, до неодамна, втората по големина банка во Швајцарија беа изолирани случаи и затоа не треба да стравуваат од сериозни последици за финансиската стабилност од антиинфлаторните мерки. Како резултат на тоа, ризиците од „тврдо слетување“ се многу повисоки отколку што се верува во моментов.
Два долгорочни проблеми
Минатата недела се појавија и две долгорочни прашања, се вели во анализата.
Првиот, кој го истакнаа ММФ и Светската банка, е значителното намалување на трендовите на стапките на раст, т.е. нивото на кое економиите можат да се прошируваат со години додека ги исполнуваат целите за инфлација.
Главниот економист на Светска банка, Индермит Гил, вели дека фокусот на краткорочниот развој доведе до недоволно внимание да се посвети на фактот дека глобалниот тренд на раст опадна од 3% на 2%. Помал раст значи помалку пари за борба против сиромаштијата и справување со климатската криза.
Вториот е поврзан со растечкиот јаз меѓу богатиот север и посиромашниот југ и гневот што го предизвикува.
„Јасно е дека за многу луѓе во развиените земји времињата се тешки бидејќи повисоката инфлација сега го намалува животниот стандард, но на глобалниот југ тие се многу полоши. Минатата недела, огранокот за трговија и развој на ОН, УНКТАД, објави дека земјите во развој се соочуваат со уште една изгубена деценија, со зголемени нивоа на долг и повисоки трошоци за сервисирање, додека меѓународната поддршка останува недоволна.
„Сиромашните земји се лути. Тие прашуваат зошто, ако САД можат да спасат банка за три дена, Замбија чека три години за да добие олеснување на долгот“, нагласи министер на една од земјите за време на состанокот, цитиран од изданието, кој заклучува:
„Значи, пораката од изминатата недела е дека ова повеќе не е доба на глобализација. Наместо тоа, тоа е доба на нестабилност, ера на несигурност, ера на нееднаквост и ера на илузија“.
