Ликвидносната криза која зафати некои банки во САД и Европа (ФЕД на САД им помогна со рекордни 153 милијарди долари) продолжува да ги плаши инвеститорите, а за возврат ги зголемува цените на златото и биткоинот, кои пораснаа за 32 отсто на неделна основа.
Драматичната промена во монетарната политика – централните банки ги заострија каматните стапки со што предизвикаа сериозни шокови. Особено во банкарскиот сектор ситуацијата е многу турбулентна по неуспехот на несистемските банки Silvergate и Silicon Valley пред една недела, а некои средни американски банки (главно First Republic) и швајцарската банка Credit Suisse исто така се најдоа во неволја.
Стравот и недовербата предизвикаа одлив на депозити, па американските регулатори мораа да дејствуваат брзо. Воспоставија програма за заеми за спасување на банките со ликвидносни потешкотии, воспоставија посебна програма BTFP (Bank Term Funding Program), која ќе им ја понудат на банките во едногодишни заеми со фиксна каматна стапка во замена за залогот на обврзниците што банките инаку би требало да ги продадат со загуба.
Сржта на проблемот произлезе од фактот дека банките имаа огромни приливи на депозити кои не ги позајмуваа, туку ги инвестираа во инаку безбедни, но ниско-приносни американски државни обврзници. Како што нивната цена почна да паѓа (и браниот поврат да расте), имаше се повеќе и повеќе нереализирани загуби.
Банките на кои им требаше ликвидност беа принудени да ги продаваат овие обврзници со загуба. Од друга страна, технолошките компании се соочија со недостаток на извори на финансирање во 2022 година, па почнаа да користат готовина депонирана кај банките за своето работење.
Споредбите со кризата од 2008 година веројатно се премногу сурови, бидејќи адекватноста на капиталот на банките е многу подобра, но доволно говори фактот што ФЕД им помогна на американските банки со 153 милијарди во неделата до 15 март. ФЕД на тој начин повторно го надува билансот …
Низ маката поминува и Credit Suisse, швајцарска банка со 167-годишна традиција. Засега е најголемата банка која се најде во вителот на банкарската бура, а проблемите и се од порано затоа што последните години се бореше со бројни скандали и ризични операции. Минатата година клиентите повлекле 123 милијарди франци од своите сметки, од кои најголем дел во последниот квартал. Годишната загуба достигна 7,3 милијарди франци.
Настанот отвора голем број теми. Како е можно банките толку лошо да управуваат со ризиците, зошто закажа супервизија (повторно)? Која ќе биде следната жртва? Дали сите банки, иако направија ризични потези, можат да сметаат на помошта од државата? Прашањето за моралниот хазард е исто така релевантно, бидејќи се чини дека на крајот државата или централната банка секогаш ќе ја плаќаат сметката. И конечно: дали централните банки отидоа предалеку со неконтролираното зголемување на каматните стапки? Во наредната недела сите погледи ќе бидат насочени кон американската централна банка. Откако ЕЦБ во четвртокот одлучи да ги зголеми каматните стапки за половина процентен поен, ФЕД најверојатно ќе биде помирен и ќе се одлучи за зголемување од 25 поени.
Приоритет останува борбата против инфлацијата, но јасно е дека не може да ги игнорира последните случувања. Голдман Сакс предвидува дека ФЕД воопшто нема да ги зголеми каматните стапки во среда. Пазарите на обврзници, исто така, покажуваат дека циклусот на затегнување се ближи до крајот: на почетокот на март, потребниот принос на американската двегодишна обврзница сè уште беше над пет проценти, а сега е далеку под четири. Толку ненадеен пад на профитабилноста немало од злогласниот октомври 1987 година.
На берзите, барем ако ги погледнеме неделните движења во Њујорк, банкарскиот аларм не ги потресе претерано водечките три индекси. Dow Jones загуби само неколку поени од понеделник до петок, додека технолошкиот Nasdaq успеа убаво да добие, поскапувајќи за речиси пет проценти. Вредноста на акциите на најголемите банки не падна значително. Bank of Amerika нагласи дека немаат проблеми, само во вторникот, според Bloomberg, имале речиси 15 милијарди долари прилив на депозити. Високи приливи имаа и банките Citigroup, JP Morgan и Wels Fargo. Клиентите очигледно ги префрлаат своите пари во банки кои се сметаат за премногу големи за да пропаднат. Паневропскиот индекс Stoxx 600 падна за 3,9 отсто, односно најмногу од септември минатата година. Безбедното засолниште беше златото, кое беше само неколку долари поблиску до границата од 2.000 долари, а биткоинот уште повеќе. Неговиот неделен раст е повеќе од 30% (највисок раст меѓу 20 криптовалути), цената на BTC надмина 27.500 долари, а пазарната капитализација беше 500 милијарди долари.
Сепак, одреден позитивен ефект имаа и неодамнешните банкарски превирања. Порастот на ЕУРИБОР не само што запре, туку значително се намали, што е одлична вест за секој што има кредит со променлива стапка. Пред една недела шестмесечниот ЕУРИБОР беше 3,46 отсто, највисок од декември 2008 година, но во петокот повторно се лизна под три отсто. Остриот пад на цената на нафтата е и добредојден знак за потрошувачите. На неделно ниво цената на Брент падна за 12 отсто поради големата нестабилност на финансискиот систем, што значи најголем неделен пад од почетокот на епидемијата. Цената на американската нафта WTI изгледаше под 70 долари за прв пат од декември 2021 година. Во меѓувреме, Саудиска Арабија и Русија ги потврдија октомвриските обврски на картелот ОПЕК + за намалување на производството на нафта за два милиони барели дневно до крајот на 2023 година.
