На што личи повеќе зголемување на каматните стапки – на антибиотици или стероиди? Поранешниот американски секретар за финансии Лоренс Самерс смета дека тоа е првото, Питер Орзаг, извршен директор на „Lazard Financial Advisory“ би рекол второто, пишува „Financial Times“.
А одговорот е важен бидејќи треба да определи дали Федералните резерви и Европската централна банка ќе ги паузираат нивните тековни циклуси на затегнување на монетарната политика.
Со антибиотици, подобро е да го земете целиот лек дури и ако веќе се чувствувате подобро за неколку дена. Што се однесува до кортикостероидите, кога се користат во умерени количини, тие можат да го намалат воспалението и да ги контролираат реакциите, но земајќи ги во преголеми количини или предолго може да го загрозите целиот имунолошки систем.
И ова е главната дилема на централните банки. Разумните проценки сугерираат дека поголемиот дел од економското влијание од зголемувањето на каматните стапки на ФЕД допрва треба целосно да се почувствува.
Оваа дилема е комплицирана од три фактори. Прво, и ФЕД и ЕЦБ беа премногу бавни за да преминат кон затегнување. Така, се разбира, тие сега го демонстрираат пламенот на новообратените и можат да претераат во докажувањето на нивната рестриктивност. Но, тие не само што мора да ја одмерат вистинската економска штета што би дошла од прекумерната строгост, туку и заканата за доверба во нив од потребата да се сврти курсот следната година.
Што нè доведува до втората и поважна компликација: зголемената неизвесност околу инфлацискиот процес. Во САД веќе имаме два последователни охрабрувачки извештаи за потрошувачките цени. Цените на многу стоки за широка потрошувачка паѓаат. Цените на товарот се намалени за повеќе од 90 отсто за некои бродови, а времето за испорака во фабриките почнува да се намалува. Официјалните податоци, исто така, остануваат механички покачени од тековните изнајмувања и оваа компонента ќе ја намали инфлацијата во иднина.
Најголема нервоза е притисокот врз платите, кој сѐ уште не е паднат, но на кој на крајот треба да влијае опаѓањето на работните места. Во секој случај, неодамнешните студии, вклучително и ММФ, укажуваат на тоа дека ризикот од таканаречените спирали на платите што би можеле да ја искоренат инфлацијата може да биде помал отколку што се мислеше.
Во Европа моторите на инфлација се различни, но заклучокот е сличен. Поголем дел од вкупната инфлација во Европа е поттикнат од цените на енергијата и храната, кои е потешко да се скротат преку монетарната политика. Значи, запирањето на циклусот на затегнување е пологично за ЕЦБ отколку за ФЕД. Сепак, централните банки ширум светот, вклучително и ФЕД и ЕЦБ, продолжуваат да инсистираат на зголемување на каматните стапки, ветувајќи такво нешто во иднина.
Во овој контекст, значителен е ризикот од надминување на дополнителните каматни стапки и континуираното квантитативно заострување. Финансиските услови годинава значително се заострија. Мерачите на стрес, кои го вклучуваат влијанието на јачината на доларот, се блиску до највисоките нивоа од претходните кризи.
Доколку САД или еврозоната влезат во рецесија во 2023-та година, можностите за олеснување на фискалната политика ќе бидат, во најмала рака, ограничени. Резултатот ќе биде притисок врз централните банки да го свртат своето затегнување, иако иронично, влијанието на таквиот пресврт ќе дојде премногу доцна. Наместо да ги зголемат стапките, а потоа да ги намалуваат, зарем не е подобро централните банки да паузираат и да проценат што е потребно?
Третата компликација е лимитот на американскиот долг и поврзаните ризици за финансиските пазари. Раководството на новиот Претставнички дом вети дека ќе го искористи лимитот на долгот како потпора за да бара намалување на трошоците и други отстапки кои најверојатно ќе бидат неприфатливи за администрацијата на Бајден. Зголемената неизвесност за лимитот на долгот, во комбинација со намалената ликвидност на пазарот на државни обврзници, треба да ја направи ФЕД повнимателна во однос на нејзината идна политика.
И покрај овие размислувања, некои би рекле дека паузата е опасна, бидејќи ниту ФЕД ниту ЕЦБ не може да ризикуваат да заостанат зад инфлацијата и да западнат во ситуација слична на онаа од 70-тите кога инфлацијата е вкоренета. Но, запирањето на циклусот на затегнување, се додека постои подобра идеја за влијанието од она што е направено досега, не исклучува повеќе подоцна доколку е потребно. И за разлика од 1970-тите, очекувањата за инфлација остануваат значително закотвени.
Несомнено е дека централните банки се исправени пред тежок избор. Но, за нив е многу подобро помалку да се затегнуваат и да чекаат влијание на нивните одлуки, отколку премногу да се затегнуваат и да ја сносат економската цена. Понекогаш најдобриот начин на дејствување е да чекате да видите. Сегашниот момент е таков. Доколку не се појават нови докази дека инфлацијата расте, централните банки треба да паузираат од три до шест месеци и потоа да ја проценат состојбата на економијата.
