29 март, 2024
ПочетнаЕКОНОМИЈАСВЕТДенот кога за прв и единствен пат се активираше членот 5 од...

Денот кога за прв и единствен пат се активираше членот 5 од НАТО

Ако руската инвазија на Украина требаше да го ослабне НАТО и да го запре неговото проширување на исток – како што знаеше да нагласи Владимир Путин – се чини дека овој план се изјалови.

Наместо да ги искористи тензиите во Алијансата, војната во Украина навидум ја зајакна, а Финска и Шведска, два од соседите на Русија, сега сакаат да ѝ се придружат.

Сепак, алијансата се соочува со нов тест откако синоќа ракета падна врз Полска, поранешен советски сојузник, кој сега е членка на НАТО. Најпрво се зборуваше дека проектилот е руски, но тоа го демантираа САД и самата Полска.

Русија го отфрли извештајот како „намерна провокација“, но инцидентот на украинско-полската граница покрена прашања за дел од договорот за НАТО наречен член 5.

Имено, НАТО е основан во 1949 година за да ја заштити Европа од советските напади за време на Студената војна, а неговото членство порасна од 12 на 30 членки.

Членот 5 е залог за колективна одбрана што ги обврзува нејзините членки и ги обврзува да се заштитат меѓусебно и утврдува дека нападот врз една членка на НАТО се смета за напад врз сите. Неговата цел е да ги зголеми ризиците за секој потенцијален агресор.

Членот 5 вели: „Страните се согласуваат дека вооружениот напад врз еден или повеќе од нив во Европа или во Северна Америка ќе се смета за напад врз сите нив и затоа се согласуваат дека, во случај на таков вооружен напад, секој од нив, при постигнувањето на правото на индивидуална или колективна самоодбрана признаено со член 51 од Повелбата на Обединетите нации, да и се помогне на нападната страна или на страните, преземајќи веднаш, поединечно и заеднички со другите страни, мерки што се сметаат за неопходни, вклучително и употребата на вооружените сили, со цел воспоставување или одржување на безбедноста на северноатлантската област.

Секој таков вооружен напад и сите мерки преземени како резултат на тој напад веднаш ќе се известат до Советот за безбедност. Таквите мерки ќе престанат кога Советот за безбедност ќе ги преземе неопходните мерки за обновување и одржување на меѓународниот мир и безбедност“, се вели во соопштението.

Досега е активиран само еднаш, по 11 септември 2001 година кога се случи терористичкиот напад врз Светскиот трговски центар и Пентагон.

Алијансата потоа го искористи воздушниот систем за рано предупредување и контрола за да помогне во патролирањето на небото над САД. Потоа следеше следење на бродови во Средоземното Море, учество во војната во Авганистан и обука на ирачки војници.

Членот 4, од друга страна, за кој Полска рече дека ќе се активира по падот на проектилот, дозволува процес на консултации доколку некој сојузник верува дека „територијалниот интегритет, политичката независност или безбедноста на која било страна е загрозена“.

Досега беше активиран седум пати, на пример од Турција, а неодамна и од осум европски земји кога Русија ја започна инвазијата на Украина во февруари. Овие консултации можат да имаат многу форми, од размена на информации до дискусија за заедничките политики.

Американскиот министер за одбрана Лојд Остин минатата недела во Брисел ја потврди посветеноста на членот 5 за колективна одбрана, нагласувајќи дека САД ќе ја бранат секоја педа од територијата на НАТО доколку е потребно.

„Постојано слушате од нас дека Соединетите Држави се апсолутно посветени на членот 5 и дека сме решени да ја браниме секоја педа од територијата на НАТО ако и кога станува збор за тоа“, рече Остин пред состанокот на министрите за одбрана на НАТО.

Сепак, се чини дека ништо нема да излезе од активирањето на споменатиот напис, со оглед на тоа што извор од НАТО објави дека американскиот претседател Џо Бајден ја информирал Алијансата дека проектилот што падна врз Полска, при што загинаа две лица, е украинска противвоздушна противракетна одбрана.

НАЈНОВИ ВЕСТИ

ХОРОСКОП