Судејќи според состојбите на пазарот во последните денови и новите историски рекорди за цените на струјата и природниот гас на европските берзи, јасно е дека нашиот регион и земјите од стариот континент дебело ќе плаќаат струја во текот на есента и зимата и дека цената за мегават нема да биде пониска од 700 евра.
Барем така тврдат експертите кои наведуваат дека за четвртиот квартал на Балканот не може да се купи струја за помалку од 650 евра за мегават, но и дека има индиции дека тука не е крајот, бидејќи ситуацијата во Франција и другите земји навестуваат „катаклизма“, затоа што со месечните договори од ноември до февруари се договараат да се издвојат повеќе од 1.000 евра за мегават.
Податоците од пред само еден месец, поточно 23 август, покажуваат дека е многу високо, кога Французите на својата берза издвојуваа 612 евра за мегават, додека во исто време Турците и Шпанците имаа неколкукратно пониска цена т.е околу 190 евра. Сета оваа ситуација не е наивна и во голема мера е условена од енормната цена на гасот, но и од регулативата според која во Европа цената на мегават се пресметува на единствената берза за струја. Таа цена, според сегашните правила, се формира врз основа на маргиналните трошоци на најскапата електрана, која во сегашната ситуација поради војната во Украина, е поврзана со оние киловати произведени во постројки кои користат гас.
Бидејќи цената на гасот „откачи до небо“ од март годинава, каде во еден момент се плаќаа 3.600 долари за 1.000 кубни метри, дојде до енормно зголемување на цената на киловатите.
Дека ова „надувување“ е енормно покажуваат податоците, според кои до 2021 година на европскиот пазар биле скапи повеќе од 75-100 евра за мегават, а на регионалниот пазар од 50-75 евра. Кога станува збор за гасот, овој енергетски производ од 426 во еден момент се искачи на 3.660 долари или неверојатни 700 отсто од средината на 2021 година, завршувајќи во март оваа година.
Бидејќи конфликтот меѓу Русија и Украина не укажува на смирување, се поизвесно е дека нема да има смирување на цените на гасот, што автоматски значи и на струјата.
Покрај политичарите, на ваквото сценарио предупредуваат и експерти, кои наведуваат дека цените на струјата во Европа, но и на Балканот, кои за нашиот регион во моментов не можат да се добијат за помалку од 660 евра за мегават за четвртиот квартал, нема да бидат пониски во оваа ситуација.
– Само крајот на војната во Украина или одлуката на Германија да увезе гас на двата гасоводи Северен тек 1 и 2 може драстично да ја намали цената на струјата, но не и да ја врати на старото ниво. Доколку Германија, која има доминантно влијание на цените на струјата на европските пазари, го продолжува патот по кој тргна, а тоа е прекин на користењето на рускиот гас, високите цени на енергијата ќе траат неколку години – изјави неодамна Дејан Стојчевски, технички директор на SEEPEX, за порталот Balkan Green Energy News.
Слично мислење има и експертот за енергетика Милош Здравковиќ, кој додава дека можеби промената на европската регулатива за сметководство на пазарот до некаде може да го смири стампедото во цената на струјата.
– Цената на електричната енергија на единствениот европски пазар се формира врз основа на маргиналните трошоци на најскапата електрана, која треба да ги задоволи проектираните потреби за 24 часа работа, односно 365 дена во годината. Во овие услови, јасно е дека се работи за гасни централи кои произведуваат само 20 отсто од електричната енергија во Европа и дека овој систем доминантно влијае на неговата цена. Причината за тоа е што гасот драстично поскапе од ноември минатата година, а својот врв во цената го достигна во март годинава, кога 1.000 кубни метри чинеа дури 3.500 долари. Таа цена потоа била претворена во цена на струјата која тогаш се плаќала за мегават од 800 до 900 долари, објаснува Здравковиќ.
Тој додава дека, поради оваа причина, Европа сериозно размислува за промена на регулативата за наплата на електрична енергија.
– Тие промени нема да се случат во следните пет до шест месеци бидејќи на тие промени им треба време. Доколку се случат, треба да одат во насока пазарната цена да не се заснова доминантно на електричната енергија произведена од гас, која е најскапа во овие услови. Ова е апсурдно затоа што во Европа 60 отсто од струјата се произведува од термоцентрали и нуклеарни централи, по цена од 50 долари за мегават, од ОИЕ за 70 долари, а тоа на пазарот го анулираат 20 отсто што се произведува од гас што е 500 долари за мегават. Доколку се променат ваквите параметри, во иднина може да се појават нови ветрови, но во следните пет-шест месеци не треба да очекуваме смирување на цената на струјата. Мислам дека цената на струјата може вртоглаво да порасне доколку Европа остане без руски гас, вели Здравковиќ.
