Не беше толку одамна кога авторите исфрлаа мрачни книги за тоа како „Подемот на роботите“ ќе доведе до „Иднина без работа“ во услови на авторитативни предвидувања дека половина од сите работни места во САД ќе бидат изложени на ризик од автоматизацијата што започнува токму сега, пишува за „Financial Times“, Ручир Шарма, претседател на „Rockefeller International“.
Последните извештаи за вработување, сепак, покренуваат уште една закана: не дали роботите ќе ја заменат човечката работна сила, туку дали ќе се развијат доволно брзо за да ја спасат глобалната економија од недостиг на работници.
Глобалната невработеност е 4,5 отсто, најниска од почетокот на глобалните статистики во 1980-та година. Недостигот на работна сила е на историски највисоки нивоа во напредните економии, вклучително и Обединетото Кралство и САД. Сега има 11,2 милиони слободни работни места наспроти 5,6 милиони баратели на работа во САД, што е најголем јаз од 1950-тите. Милиони работници кои ја напуштија работата за време на пандемијата допрва треба да се вратат, што го зголемува очајот на шефовите.
Тој притисок сега преовладува во голем дел затоа што растот на работоспособното население — оние меѓу 15 и 64 години — почна да забавува, додека уделот на постарите лица се зголемува. Забрзаното стареење, пак, е задоцнет резултат на општествените промени кои започнаа неколку децении порано: жените имаат помалку деца и науката го продолжува животниот век.
Работоспособното население се намалува во речиси 40 земји, вклучувајќи ги и повеќето од големите економски сили, помалку од само две во раните 1980-ти. Падот во САД е помалку стрмен, но земјата е практично во иста состојба. Повеќе од кој било друг фактор, помалку работници речиси гарантираат побавен економски раст, така што на повеќето земји ќе им требаат повеќе роботи само за да бидат во чекор со растот.
Технопесимистите сè уште алармираат, велејќи дека сеништето на роботи кои крадат работни места, кои ги намалуваат платите повторно ќе се појави како што пандемијата ќе стивне, а оние што ќе дадат отказ ќе се вратат на работа, што може или не се случи. Во секој случај, главните демографски трендови предвидуваат континуиран недостиг.
Меѓу најпогодените земји се Кина, Јапонија, Германија и Јужна Кореја – од кои сите се очекува да доживеат пад на работоспособното население од најмалку 400.000 луѓе годишно до 2030-та година. Не е изненадувачки, овие земји веќе имаат висока и зголемена концентрација на роботи. Јапонските производители имаат речиси 400 роботи на 10.000 работници, што е повеќе од 300 пред само четири години.
Кина, на својот начин од врвот надолу, активно ги субвенционира производителите на роботи, со цел да го зголеми производството за 20 отсто годишно до 2030-та година. Дури и со таа стапка, предвидуваат аналитичарите на „Bernstein“, роботите не можат да ги пополнат сите дупки во работната сила очекува да се намали за 35 милиони работници во следните три години.
Владите можат да одговорат на недостигот на работна сила на други начини – да плаќаат бонуси на родителите за да имаат повеќе деца, да ги охрабруваат жените да влезат или да се вратат на работа, да ги пречекаат имигрантите или да ја подигнат старосната граница за пензионирање. Но, сите овие чекори предизвикуваат човечки отпор, особено во лутата популистичка ера.
Роботите предизвикуваат поинаква реакција, нејасен страв од машините и вештачката интелигенција што се формира главно во книгите и ретко се манифестира како протест против кражбата на работните места. Во меѓувреме, роботите пристигнуваат тивко на пристаништето за товарење без отпор.
Како и претходните иновации, роботите уништуваат некои занимања, а создаваат други. Бензинскиот мотор го повлече кочијарот, но го доведе таксистот. Околу една третина од отворените работни места во САД се во области кои (речиси) не постоеле пред 25 години. И уште една третина „фундаментално ќе се промени во следните 15-20 години“, според ОЕЦД. Технологијата носи револуција, а не уништување проследено со ништо – како што пророкуваа приврзаниците на „иднината без работа“.
Секој робот може да замени три или повеќе фабрички работници, најтешко погодената група. Но, револуционерниот степен зависи од често претерано темпо на промени. Прогнозерите предвидуваат уште од 1950-тите дека вештачката интелигенција ќе се појави во целосен обем за 20 години, но сè уште не е таму. Мрачните предупредувања дека автономните возила ќе избришат една од најчестите професии во Америка – возењето камиони – отстапија место на недостигот на возачи.
Сега се наѕира рецесија, но невработеноста веројатно нема да се зголеми толку високо како во претходните падови, повторно поради намалената работна сила. Помалку работници ќе го напуштат пазарот на трудот построг од вообичаено во текот на деловниот циклус, иако роботите продолжуваат да се размножуваат.
