Турската валута е во состојба на слободен пад. Еден долар сега чини околу 17 лири. Од почетокот на годината валутата загуби речиси четвртина од својата вредност, а амортизацијата лани беше повеќе од 40%. Претседателот Реџеп Таип Ердоган најави дека централната банка уште повеќе ќе ги намали каматните стапки.
Ова е извонредно бидејќи Ердоган не е претседател на централната банка, туку на државата. И формално централната банка е независна. Но, Ердоган ја убеди централната банка да се усогласи со него, отпуштајќи тројца извршни директори по ред и конечно кај Сахап Кавчиоглу најде гувернер кој ги исполнува желбите на шефот на државата.
Имено – претседателот сака ниски камати. Меѓутоа, во услови на хиперинфлација, тоа не е нужно добра идеја. Според економската доктрина, ниските каматни стапки гарантираат дека инфлацијата ќе продолжи да расте. Инфлацијата во Турција моментално е над 70 отсто, највисока од 1998-ма година, потсетува германската телевизија „N-TV“.
Дополнително, ниските каматни стапки придонесуваат за девалвација на националната валута. Ова го прави инвестирањето во Турција помалку привлечно отколку во другите земји каде каматните стапки се повисоки. Покрај тоа, инвеститорите треба да имаат на ум дека нивните пари инвестирани таму брзо ќе ја изгубат својата вредност. Маѓепсан круг: инфлацијата придонесува за одлив на пари во валутни области со постабилни валути и повисоки каматни стапки. Ова придонесува лирата да биде ставена под дополнителен притисок и со тоа инфлацијата да добие замав.
Доаѓаат избори
Но, Ердоган продолжува да бара ниски каматни стапки по секоја цена. Самопрогласениот непријател на каматите ги нарекува „мајка на сите зла“ и безмилосно тврди дека високите каматни стапки доведуваат до висока инфлација, а ниските стапки до ниска инфлација. Главната каматна стапка во Турција моментално е 14%. Во март минатата година, таа беше 19%.
Причината за неортодоксната позиција на Ердоган е тоа што повисоките каматни стапки водат до побавен економски раст. А Ердоган сака да го избегне тоа по секоја цена. Претседателските избори во Турција се закажани за јуни следната година, а тој сака да добие поени со силен економски раст. Всушност, турската економија ја започна годината со силен раст. Во првите три месеци од годинава забележа раст од 7,3%.
Ердоган се обложува дека високата инфлација наскоро ќе стивне и дека сегашните ефекти се само привремени несакани ефекти. Но, ова може да биде погрешно. Постојаната депрецијација на лирата и високата инфлација би можеле да влијаат на целата економија. Турците сè помалку можат да си дозволат. Виталните увозни стоки како енергија и суровини стануваат уште поскапи поради девалвацијата на валутата.
„Очекуваме економскиот раст во Турција да остане слаб до крајот на оваа година“, изјави аналитичката компанија „Capital Economics“.
Цените на храната – речиси двојно повисока
Покрај тоа, инфлацијата во Турција може да биде и повисока од официјално објавената. Во февруари, Ердоган го отпушти шефот на националниот статистички орган, обвинувајќи го дека ги преувеличува размерите на кризата во Турција. Од почетокот на мандатот на новиот менаџер, телото повеќе не објавува просечни цени за поединечни артикли, туку само за групи производи. Ова ги прави сомнителни економистите и опозициските политичари.
Но, дури и официјалните бројки се импресивни. Цените во транспортниот сектор, кој вклучува бензин, на пример, беа повеќе од двојно повисоки во мај во однос на претходната година. Храната исто така чини речиси двојно повеќе отколку во мај 2021-ва година.
Во меѓувреме, владата вели дека инфлацијата ќе се намали поради нејзината нова економска програма и ќе го достигне својот врв во јуни. Клучен елемент на планот: За да се стимулира извозот, каматните стапки треба уште повеќе да се намалат. Ова е во согласност со економските идеи на Ердоган и сугерира дека цените во Турција ќе продолжат да растат.
