Иако Европа се почесто зборува за целосно прекинување на увозот на фосилни горива од Русија, почнувајќи од јагленот, факт е дека тоа ќе биде тежок и бавен процес. Европа можеби ќе може да се откаже од рускиот јаглен, но кога станува збор за ембаргото за гас и нафта, двата главни извозни енергенси на Русија, ситуацијата е поинаква.
Изјавата на унгарскиот премиер Виктор Орбан дека Унгарија „нема проблем да го плати рускиот гас во рубљи“ предизвика гнев во Киев. Од Украина му порачаа на ново-стариот премиер дека неговата позиција е „непријателска“ и дека „го уништува единството на ЕУ“. Иако самиот Орбан повторува дека неговата земја го дели ставот на ЕУ кога станува збор за војната во Украина, тој ретко ја нарекува таа војна инвазија, туку „агресија“, како што направи по разговорите со Владимир Путин во вторникот.
„Ова е војна што ја започнаа Русите, тие ја нападнаа Украина и тоа е агресија, тоа е заеднички став на ЕУ и ние го делиме тој став“, рече Орбан, додавајќи дека неговата земја нема да подлегне на притисокот за продолжување на санкциите кон Русија за испораката на нафта и гас“.
Тоа, како што рече, е црвената линија за Унгарија. Јасно е и зошто – унгарската економија е зависна од рускиот гас и нафта. Дури 85 отсто од гасот и 64 отсто од увозот на нафта во земјата доаѓаат од Русија. Исто така, голем е процентот на домаќинства во Унгарија чии радијатори би биле ладни без рускиот гас – дури 85 проценти.
Иако ставот на Унгарија предизвика најбурни реакции во Киев, оваа земја не е единствената што не може преку ноќ да го забрани увозот на руски енергенси. Втората најголема кочница за ембаргото на рускиот гас е Германија.
Најмоќната земја на ЕУ е сè погласна во осудата на руската инвазија на Украина, иако првично беше критикувана за молкот на оваа тема. Пред фотографиите од Буча да го обиколат светот, каде на улиците беа пронајдени најмалку 20 масакрирани цивили, Германија го прекина проектот „Северен тек 2“ од десет милијарди долари.
Масакрот во Буча предизвика уште поостра реакција од Берлин – канцеларот Олаф Шолц ги осуди „воените злосторства извршени од руската армија“, Германија протера 40 руски дипломати и вети построги санкции. Дури и германските регулатори ја презедоа германската филијала на Гаспром, главната руска компанија и сопственик на Северен тек. Сепак, сè уште нема ништо од ембаргото на рускиот гас. Причините, како и во случајот со Унгарија, се повеќе од јасни.
„Ние би се повредиле повеќе од нив“
Секој втор германски дом се загрева со руски гас, кој исто така снабдува голем дел од германската извозна индустрија. Со години, Берлин многу се потпира на Москва за повеќе од половина од увозот на гас, една третина од нафтата и половина од својот јаглен, игнорирајќи ги САД и другите сојузници кои го предупредија Берлин дека Русија ги користи своите извори на енергија како оружје.
Напуштањето на таа зависност, иако Берлин го најавува, нема да биде ниту лесно, ниту брзо, но не и без шок за германската економија.
„Нашата стратегија е да станеме независни од рускиот гас, јаглен и нафта, но не веднаш“, рече германскиот министер за економија и вицеканцелар Роберт Хабек, кој во последните денови отпатува во Катар и Вашингтон во потрага по алтернативни договори за гас.
Владата презема чекори Германија да ја направи независна од рускиот јаглен до лето и од руската нафта до крајот на годината. Веќе уделот на увозот на нафта од Русија е намален на 20 отсто, а увозот на руски јаглен е преполовен. Но, кога станува збор за гасот, Хабек вели дека ќе бидат потребни најмалку две години за да се добие независност од руските испораки.
„Не можеме да го замениме гасот на краток рок. Ќе си наштетиме повеќе од нив“, рече Кристијан Линднер, министер за финансии.
„Изгледаме како заложници на Кремљ“
Јасно е дека ваквиот став предизвикува гнев во Европа, чиј главен мотор е Германија. Соочени со критиките на поранешната канцеларка Ангела Меркел дека ја стави најголемата европска економија во рацете на Русија, расте критиката кон нејзиниот наследник Олаф Шолц.
„Купувањето на руска нафта и гас ги финансира воените злосторства. Тргнете го приклучокот. Не бидете соучесник“, рече Габриелиус Ландсбергис, министер за надворешни работи на Литванија, кој престана да увезува руски гас.
Но, притисокот расте и во Германија, при што некои тврдат дека земјата има морална обврска што ги надминува нејзините економски размислувања.
Земја која со гордост изјавува дека Европа никогаш нема да види нешто како Аушвиц, секојдневно пумпа 200 милиони евра во воените кутии на Путин. Енергетското ембарго изгледа незначително. Изгледаме како заложници на Кремљ“, пишува финансискиот весник Handelsblatt.
