30-годишната стратегија за одржување на долгот на Европската унија е разбиена од пандемијата, заканувајќи се дека ќе создаде нови конфронтации за тоа што треба да ја наследи, се наведува во објавата на „Bloomberg“.
Пактот за стабилност и раст бара земјите да имаат за цел буџетски дефицит помал од 3% и долг на бруто домашниот производ не повеќе од 60%. Сепак, Европската комисија очекува овие вредности да бидат над 6% и над 100% за еврозоната, соодветно. И како што забавува прогнозата за растот, Брисел сигнализира дека блокот може да биде уште подалеку од своите цели.
Пактот беше скршен кога се појави пандемијата на коронавирусот, а малкумина веруваат дека ќе може да се врати во сегашната форма. Требаше да се преформулира дури и пред кризата, бидејќи правилата честопати беа кршени и имаше малку докази дека тие придонеле за стабилност или раст. Според официјалните лица, преговорите ќе продолжат во втората половина од оваа година.
„Она што беше јасно пред пандемијата стана уште поочигледно сега: фискалните правила во Европа имаат потреба од голем ремонт“, рече Кристијан Одендал, главен економист во Центарот за европски реформи.
Но, се очекува политичката недоверба да биде клучна пречка за постигнување договор за она што следува. Политичарите во земји како Германија и Холандија долго време бараа намалување на дозволените долгови, негодувајќи од јужните земји, кои сметаат дека се расипнички, зависни од помошта на другите.
Јужните земји, пак, тврдат дека мерките за штедење во име на долг ги растурија нивните економии во минатото – грчката невработеност скокна на скоро 30% во изминатата деценија во обид да ја одржи економијата во согласност со меѓународните кредитори и ќе го направи тоа повторно.
Овие поделби се појавија и за време на преговорите за фондот за спасување на ЕУ вреден 750 милијарди евра, кога таканаречената „четворка за заштеда“ – Холандија, Австрија, Данска и Шведска – инсистираше на тоа проектот да се базира главно на заеми, а не на грантови. Од своја страна, португалскиот премиер Антонио Кошта ја доведе во прашање холандската посветеност на самата ЕУ пред да се постигне компромис.
Клучен фактор сега е што рекордно ниските каматни стапки го сменија начинот на размислување за тоа колку долгот е всушност одржлив. Италија, каде односот на нејзиниот долг кон БДП-то достигнува 160%, може да издаде 10-годишни обврзници со каматна стапка од околу 0,5% – скоро половина отколку пред една година. Приносот на француските 10-годишни обврзници е негативен, што значи дека во пракса владата добива пари од инвеститорите за задржување на националниот долг.
Дискусијата за промена на параметрите на Пактот требаше да биде продолжена минатата година, но таа беше замрзната и самите правила беа укинати поради рецесијата што го зафати континентот поради пандемијата.
Европскиот фискален совет, надзорно тело на ЕУ, предложи да се придржуваат до сегашните цели, но да им се даде на земјите со поголеми обврски повеќе време да ги намалат. Според советот, оваа идеја не бара дури и драстични законски измени.
Главниот проблем е што сегашните ограничувања на трошењето се вградени во Европските договори, што значи дека со отстранување на нив се ризикуваат болни преговори што можат да предизвикаат други барања од земјите-членки.
Сепак, може да се постигне консензус. Европскиот фонд за закрепнување веќе го надмина крутото табу на долгот, кое може да се финансира со заеднички обврзници. Фондот исто така беше формиран за борба против делумно ограничениот фискален простор за акција, со кој некои земји ќе треба да се справат во обидите да им помогнат во закрепнувањето на економиите.
„Засега, ќе мора да се движиме со мали чекори“, рече Одендал. „Ако овие мали чекори, како што е побавната фискална транзиција од пандемија кон поддршка за закрепнување, се покажат исплатливи без поткопување на одржливоста на долгот, тогаш фискалните промени може да бидат поотворени за поголемо преиспитување“, додаде тој.
