Поминаа повеќе од седум месеци од пандемијата „Ковид-19“, нова заразна болест предизвикана од коронавирусот САРС-Ков-2. Од неговото појавување во кинескиот град Вухан кон крајот на 2019 година, коронавирусот зарази 20,8 милиони луѓе ширум светот, од кои 750.000 починаа. Кога се појави САРС-Kов-2, експертите дадоа многу препораки засновани од знаењето за сличните респираторни вируси. Но, новиот коронавирус „изненади со своето неочекувано однесување“, а во меѓувреме, научниците собраа многу знаење за него.
1. Со коронавирус може да се зарази секој
Првите жртви на пандемијата главно беа постари лица или лица со нарушено здравје. Возраста и хроничните заболувања (дебелина, дијабетес, карцином, кардиоваскуларни заболувања, итн.) и понатаму се фактори кои го зголемуваат ризикот од сериозна форма на Ковида-19 и на крајот предизвикува смрт. Но, сега знаеме дека болеста може да убие млади и здрави луѓе: коронавирусот може да зарази секој, дури и бебињата во матката. Клучното прашање е како телото реагира на вирусот.
Одговорот на ова се чини дека е комплексна интеракција помеѓу вирусот и индивидуата која зависи од количината на внесени коронавирусни честички, но исто така и возраста и општата здравствена состојба на лицето. – Има многу, многу млади кои се заразуваат, се разболуваат. Тие се чувствуваат ужасно со недели и недели – предупредува Д-р. Ентони Фаучи, директор на Националниот институт за алергии и заразни болести (NIAID).
2. Болеста може да се појави насекаде
Првите случаи на „Ковид-19“ се поврзани со големиот пазар Хуанан во Вухан каде, меѓу другото, разни диви животни беа чувани во кафези. Меѓу првите жаришта на коронавирусот беа крузерите, како што е “Diamond Princess”, кој беше закотвен во јапонското пристаниште Јокохама со недели. Кога болеста се појави во Италија, жаришта станаа болниците и домовите за стари лица. Во Јужна Кореја и Иран, од друга страна, инфекцијата прво започна да се шири за време на верските церемонии.
3. Вирусот главно се шири преку капки
Поголемиот дел на коронавирусни инфекции се јавуваат преку близок интерперсонален контакт. Вирусот САРС-КоВ-2 претежно се шири со капки распрснати во воздухот додека заразеното лице кашла или кива, пее или разговара. Во најголем дел, овие капки (поголеми од 10 микрометри) паѓаат на земја на растојание до два метра од заразеното лице. Но, неодамнешните истражувања сугерираат можност за ширење низ ситни респираторни честички (помали од пет микрометри) кои заразеното лице го исфрла од устата кога дише или зборува. Овие лесни честички се сушат во воздухот, така што вирусот останува во воздухот долго време во аеросолизирана форма. Некој тогаш може да ги вдише овие ситни честички како чад од цигари.
Во големи, добро проветрени места или на отворено, циркулацијата на воздухот ќе ги „разреди“ овие честички, со што значително ќе се намали ризикот. Но, тоа се менува во помали затворени простори, како што се ресторани, канцеларии, продавници, автомобили, јавен превоз и слично. Денес, исто така знаеме дека загадените површини не се главната опасност за ширење на инфекцијата. Но, површините сè уште треба да се дезинфицираат, и се советува на често миење или дезинфекција.
4. Маските се ефикасни
Кога започна пандемијата на почетокот на годината, експертите беа загрижени дека масовното купување маски може да го влоши недостатокот на заштитна опрема за здравствените и другите работници на првите борбени линии против коронавирусот. Во меѓувреме, објавени се голем број студии кои зборуваат во прилог на носење маски, па Светската здравствена организација (СЗО) на почетокот на јуни ги повика владите да ги охрабрат луѓето да ги носат.
Најсеопфатното истражување до денес, анализата на 172 студии во 16 земји, објавено во јуни од страна на медицинскиот журнал “Лансет”, опфати 25.000 луѓе и покажа дека носењето маска со хигиена на рацете и одржување физичко растојание може значително да го намали ризикот од инфекција со коронавирус. На пример, носењето маски додека се наоѓате на растојание од еден метар го намалува ризикот од инфекција за 85 проценти. Така, маските можат значително да ја намалат количината на вирус што луѓето го испуштаат во воздухот додека зборуваат. Покрај тоа, маските ги штитат луѓето што ги носат, не совршено, но доволно за да го намалат ризикот од пренесување на болеста.
5. Коронавирусот го шират и луѓето без симптоми
Проверка на температурата и наложеност на болните луѓе да останат дома може да го запре ширењето на симптоматски случаи на болеста. Но, најголемиот предизвик за запирање на ширењето на „Ковид-19“ е фактот дека многу луѓе не знаејќи ја шират болеста затоа што немаат никакви симптоми или сè уште не се манифестираат. Се смета дека заразено лице може да го шири коронавирусот два до три дена пред да се појават првите симптоми.
Посебен проблем се асимптоматските случаи, односно луѓето кои се заразени со коронавирус и воопшто не покажуваат симптоми. Ова е исто така клучна причина зошто е толку важно да се носи маска во јавниот превоз или продавниците.
„Истражувањата покажуваат дека 25 до 45 проценти од заразените луѓе веројатно немаат никакви симптоми“, рече Ентони Фаучи.
6. Ковид-19 не е сезонско заболување
Респираторните вируси досега покажаа тенденција да се манифестираат во различни сезонски бранови. На пример, грипот е сезонско респираторно заболување кое својот врв го достигнува во зима, па многу експерти се надевале дека ширењето на ковид-19 ќе покаже слична шема и ќе биде забавена во северната хемисфера во текот на пролетта и летото. Но, тоа не се случи. Сега знаеме дека топлото време не го запира вирусот и дека, без оглед на сезоната, неговото ширење во голема мера зависи од човековото однесување, односно од почитувањето на хигиената и мерките за социјална дистанца.
7. Дезинформациите убиваат
Кога американскиот претседател Доналд Трамп предложи вбризгување на средства за дезинфекција во телото на прес-конференцијата во април, тој предизвика меѓународен бес. Но, изненадувачки, некои го слушаа неговиот совет, па затоа медиумите известуваа за луѓе кои биле отруени бидејќи ги слушале советите на Трамп. Дека дезинформациите убиваат, покажува и студијата неодамна објавена во American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. Според таа студија, околу 5.800 луѓе ширум светот биле хоспитализирани бидејќи верувале во лажни информации на социјалните медиуми. Уште полошо, најмалку 800 луѓе загинаа поради дезинформации за коронавирусот.
Многумина умреле откако пиеле средства за чистење метанол или алкохол, погрешно верувајќи дека овие производи го штитат или излечиле вирусот. Многу жртви следеа совети што наликуваа на веродостоен здравствен совет – како консумирање на големи количини лук и голтање големи количини на витамини како начин за спречување на инфекција, велат авторите на студијата. Други консумирале пијалоци како урина од крави. СЗО предупреди дека епидемијата на лажни вести или „инфодемија“ поврзана со „Ковид-19“ се шири толку брзо како и самиот вирус, а теориите на заговор, гласини и стигматизација во општеството на пациентите придонеле за смрт и повреди.
