Фундаментална анализа за 2014 година
Иако вообичаено почетокот на секоја анализа е резервиран за случувањата во периодот кој што е зад нас, овојпат наместо со ретроспектива на 2013 година се навраќаме односно ја завршуваме оваа година со едно комплексно прашање на кое ќе се обидеме да најдеме одговор. Прашањето е следново !? Што влијаеше на цените на пазарите во изминатата година ? Дали тоа беа вообичаените фундаментални механизми како што се :
1. Економските показатели и растот на БНП
2. Бројот на невработени
3. Инфлацијата
4. Каматните стапки
5. Монетарната власт со своите интервенции
6. Економската неизвесност и пазарниот сентимент
7. Политичките и безбедносните превирања
Иако прашањата се наизглед доста едноставни, па дури и одговорите, сепак комплексноста е во тоа што пазарите во изминатата година не реагираа во согласност со пазарно-економските законитости. Односно, на првото прашање одговорот е дека иако САД имаа најдобар перформанс во подобрување на економските показатели сепак берзите најмногу пораснаа во Јапонија каде видовме полоши показатели.
Второто прашање во однос на бројт на невработените… Во европа ситуацијата со невработеноста е од лоша полоша. Поготово со невработеноста на младите. Па сепак пазарите зајакнаа дури и еврото порасна во однос на повеќето валути кој немаат вакви проблеми !?
Инфлацијата е посебна приказна. Во Јапонија е премината во хронична болест а слично е и во САД и Европа. Дури и во услови на толку силни финансиски олеснувања во економиите инфлацијата остана закоравена под 1 %. Ова е парадоксална ситуација за монетарците и за почеток на било какво зголемување на каматните стапки. Посебно е деликатна ситуацијата во Англија и Канада каде пазарот на недвижности е во фаза на прегревање а не постои реално можност за повисока каматна стапка заради гушење на индустријата која само што влезе во циклус на раст. Јасно ! Ниска инфлација во комбинација со оптимизам за економски раст е поразителна ситуација за златото кое изгуби третина од вредноста во 2013.
Кај каматните стапки имаме најнелогична ситуација. Еврото беше најсилна валута иако ЕЦБ ја намали каматната стапка и беше кажано дека нема да ја зголемува најверојатно до 2015, ги намали предвидувањата за евентуален раст на енекономијата и не е баш оптимистичка во однос на прекин на монетарните програми нити на намалување на ситуацијата со невработеноста. Но, некако конечно исчезна она чувство на ризик од распаѓање на еврозоната и веќе е се поизвесно дека еврото е тука за да остане.
Во однос на политиките на централните банки единствена промена имавме онаму каде што беше и најавено. САД. Но ! И покрај кратењето и покрај добрите економски показатели, американскиот долар имаше доста просечен перформанс на пазарот на валути. Со оглед дека ваквата политика би требало да продолжи веројатно е да се очекува дека американскиот долар ќе зајакне. Поготово во однос на јапонскиот јен каде имаме најава за продолжување на политиката на монетарно олеснување. Слична е состојбата и во Европа на овој план. ЕЦБ е тука за помош во зголемување на ликвидноста, за санирање на лошите пласмани на банките а по потреба и за откуп на државни обврзници таму каде за тоа има потреба. Врз основа на ваква реторика и политика не би требало да очекуваме раст на еврото.
Во текот на 2013 влеговме со многу негативни емоции во врска и со пазарите и со економијата но во текот на годината со почетокот на објава на подобрени и постабилни бројки, раст на индексите и показателите, раст на приходите и профитите на компаниите, намалување на невработеноста и сл. почнува да се сугерира на раст и развој и некако довербата на инвеститорите се врати. Дури може да заклучиме дека е во фаза на оптимизам. Ваквата состојба е релативно добра за берзите а е релативно лоша за обврниците и златото. Добра е за “ризик“ валутите како што се еврото, фунтата, австралиски и канадски долар а лоша за “конзервативни“ валути како што се јапонскиот јен , швајцарскиот франк и донекаде за американскиот долар.
Во однос на политичките превирања видовме многу проблеми и несогласувања во однос на донесувањето на буџетот на САД. Дури работата отиде до таму што следеше техничко гасење на работата на државниот апарат на САД. На принуден одмор беа пратени сите државни службеници. Тоа траеше неколку дена и можеби е нормално за некоја земја на нашиов балкански полуостров или Африка, но секако примерот е негативен за земја со политички авторитет како што се САД. Ваквата ситуација беше негативна за американскиот долар но играта беше по малку провидна бидејки се работи најверојатно за политички пазарења од балкански тип. Секако на крајот цехот ќе го платат граѓаните на САД. Во последно време наводно е постигната согласност во сенатот помеѓу двете партии но официјално проблемот сеуште е тука до Март. Исто така како сериозен политички проблем може да се смета разногласието кое постои во Европа а посебно во еврозоната во однос на соодветноста на мерките кои ЕЦБ ги презема за подобрување на состојбите во економијата. Политиките кои ЕЦБ во моментов ги форсира за побрз излез од кризата наводно не се во прилог на Германија која е во една специфична ситуација на доверител-заложник (обесправен со ниски камати). Иако несогласувања постојат, официјалните претставници тврдат дека нема проблем. Тензијата е намалена посебно со смирување на ситуацијата во Грција, Португалија, Шпанија и Италија. Имено овие земји беа пред многу сериозни финансиски предизвици во изминатиот период. Посебно Грција. Помош е сеуште потребна. Но падот на вредноста на обврзниците издадени од овие земји сугерира дека ризикот од банкрот е значително намален за разлика од порано. Можеби тоа влијаеше по малку позитивно на евро валутата. Но да не избрзуваме со заклучоци во однос на овој тип на ризици познавајќи ја умешноста за замачкување на очите на јавноста на медитеранските народи. Неизвесноста на ова поле можно е да продолжи со оглед дека Грција се уште е во не мала негатива со БНП а другите се на “негативна“ нула (ако се податоците точни).
Околу воено-политичките и безбедносни проблеми иако 2013 беше доста тензична поготово со ситуацијата за можна интервенција во Сирија. Таа ситуација заврши како што малкумина очекуваа. Без интервенција. Настанот беше дури и оквалификуван како пораз на надворешната политика на САД. Немаше ни зголемување на напнатоста во врска со нуклеарниот програм во Иран. Таму дојде до смена на власта а тоа САД умешно го искористи за да ја смени ригидната политика која ја протежира кон оваа земја. Ветувањата се дадени. Нафтата поефтини. Ситуацијата е посмирена. Добитник пак е САД. Зошто !? Цената на нафтата е под контрола. Ниската цена на нафтата е во прилог на овозможување на посигурен раст и развој на економијата и дополнително на контрола од инфлација. Но не е во прилог на земји како што се Русија, Бразил, Канада или Венецуела кои имаат многу повисока цена на експлоатација на нафтата за разлика од Арапските земји и САД. САД успеа да ја намали цената на нафтата и си го зголеми влијанието во Арапските земји (сега и Иран) пребогати со нафта а на Путин му ја отстапи моралната победа и многу проблеми со земји кои се посиромашни а воено и економски зависни од Руска поддршка.
Па да пробаме генерално да резимираме нешто врз основа на досега кажаното
Економските показатели беа прилично измешани со многу благо подобрување за разлика од претходната година но еден проблем надвиснува над сите показатели односно треба да се запрашаме дали после толку силните олеснителни монетарни програми овие економски показатели се воопшто добри и што доколку се престане со стимулациите ? И или што доколку не се престане? Ова прашање најмногу ги засега пазарите на акции и на недвижности. Помалку на нафтата и на металите. А на валутите влијае речиси обратно. Видовме силен раст на сите берзи… САД околу 30% , Јапонија околу 40% Европа околу 20%. Економските показателите се најдобри во САД но најавата и излезот од програмот на монетарното олеснување оставаат сомнеж за понатамошен раст на берзите во САД. Но скоро и да не оставаат сомнеж за раст на силата на американскиот долар. Да. Комбинацијата на умерено подобрување на економските показатели во комбинација со излез од монетарни стимулации се одлични за зголемување на силата на американскиот долар. И бројот на невработени во САД кој континуирано се намалува оди во прилог на ваквото предвидување.
Се наметнува како заклучок дека врз понатамошно зајакнување на американскиот долар во текот на 2014 година најголемо влијание би требало да има постепеното укинување на програмот за монетарно олеснување кој пак од друга страна е условен со континуитетот во подобрувањето на состојбата со невработеноста и подобрување на состојбата со другите економски показатели посебно состојбата со пазарот на домувањето. Во прилог на јакнењето на доларот е и излезот на јапонскиот јен од групата на сигурни валути заради продолжување со олеснувачки програми и врзаноста поточно одбраната на швајцарскиот франк од раст поголем од 1.20 за едно евро што е декларативна политика на централната банка на Швајцарија.
Доколку и во еврозоната имаме потврда на раст во комбинација со надминување на политичко економското разнагласие (на што еврото покажа голема сензитивност) можно е еврото да ја одржи и зајакне својата позиција. Може да се случи тоа но веројатноста да се случи во првата половина на 2014 година е многу мала. Такви впрочем се и предвидувањата на ЕЦБ. Значи веројатно еврото ќе биде неутрално или ќе продолжи да слабее барем до почетокот на третиот или можда и четвртиот квартал на 2014 година. Најава за скоро покачување на каматната стапка нема на повидок.
Кај фунтата имаме попозитивни показатели што се одрази на цената во последно време. Имаше и гласно размислување на одредени релевантни фактори за евентуално зголемување на каматната стапка заради состојбата со пазарот на недвижнини но веројатноста монетарните власти да застанат на патот на растот на индустриското производство и да го закочат почетокот на циклусот на економското опоравување се мали. Неутрално но сепак по малку позитивно е очекувањето за перформансот на британската фунта врз основа на економските фундаменти.
Кај Австралискиот долар е доста неизвезно заради поврзаноста на економијата со Кина која е главен конзумент на материјалите и суровините кои Австралија ги пласира на овој и на другите азиски пазари. Но иако јакиот австралиски долар генерира огромни профити за австралиските рудници и производители на суровини генерира и загуби и затварања за австралиската индустрија на готови производи. Целосно е веке разурната индустријата за производство на автомобили а бројот на невработени покажува тренд на наголемување. Пазарот на недвижности е заситен и централната банка е навистина пред тешка одлука. Засега успешно балансира со релативно агресивна политика а исклучително “лесна“ реторика, но многумина сметаат дека нема место за понатамошно намалување на каматните стапки. Гувернерот дури се осмели јавно да каже дека доларот е преценет и дека според него треба и уште да слабее. Но како тоа би се случило без намалалување на каматната стапка, со стабилен и мал раст на економијата во Азија и во услови кога сите валути се со каматни стаки близу 0% плус со монетарни олеснувања, а во Австралија каматната стапка е 2,5% и е највисока од сите, што е магнет за ефтино купување при евентуално слабеење заради остварување и на каматен приход покрај потенцијалниот капитален !? На ред се официјалните власти да донесат конкретни чекори. А за нас можеби е најдобро да почекаме да видиме, дали ќе надвладеат фактите или шпекулативната реторика на гувернерот. Засега шпекулативната реторика носи резултат и австралискиот долар годината ја заврши со намалена вредност.
Кај јапонскиот јен постои чврста решеност по секоја цена да се покрене конкурентноста на економијата и премиерот и гувернерот тука се на иста бранова должина односно постои расположени за засилено монетарно олеснување што многу веројатно ќе продолжи да ја урива вредноста на јапонскиот јен. Во такви околност и интересот на странските инвеститори за купување на јапонски обврзници ке биде намален, што дополнително ќе создава потреба од дополнително олеснување преку сопствено купување. Процес кој веќе долго трае во Јапонија а сега е засилен и може да е многу опасен. Посебно што овој пат единствен таргет е да се достигне инфлација од 2%. Нема да е лесно, посебно заради фазата во која се наоѓа јапонскиот бизнис и финасиски сектор. Корпоративно распространет низ целиот свет.
За златото состојбата воопшто не е добра. Раст. Оптимизам. Политичко-безбедносна стабилност. Нема инфлација. Но развојот и растот на стандардот на жителите на Азија може да предизвика побарувачка. А веројатно и западот би ја користел приликата да набави драгоцен метал на распродажба со оглед светот е преплавен со ефтини пари. Веројатноста за раст е минимална но сепак можна доколку дојде до појава на инфлација или доколку дојде до политичка или безбедносна нестабилност. Можен е понатамошен пад доколку продолжи започнатиот процес на економско зајакнување а посебно процес на повлекување од монетарните програми на олеснување но малку е веројатно да дојде до нагло поголемо уривање на вредноста од причина што светот и економиите веке никогаш нема да се она што биле некогаш. Светската економија покажува знаци на живот заради силната “шок терапија“ на централните банки но многумина од врвните светски “лекари“ постојано полемизираат дали ова е состојба на превенција или е лекување?
САД први како и секогаш за се ќе го дадат одговорот на ова прашање од кое зависи понатамошниот тек на модерната (Кејнезијанска) економија.
Аналист за Адмирал Маркетс,
