Европската Унија (ЕУ) сè повеќе тргува со земји управувани од автократи и диктатори, според студија објавена од Европската централна банка (ЕЦБ).
Автори на студијата се Клаудија Марчини, главен аналитичар за истражување на монетарната политика, и Александар Попов, советник за истражување на монетарната политика.
Експертите создадоа трговски индекс пондериран според демократијата со фокус на старите земји-членки на ЕУ, бидејќи повеќето од поновите членки беа недемократски до крајот на 1980-тите.
За да го создадат индексот, авторите на студијата го анализираа увозот и ги пондерираа акциите на поединечните трговски партнери според нивниот резултат на Индексот на либерална демократија, кој го мери нивниот демократски статус.
Индексот пондериран според демократијата се мери на скала од 0 до 1. Колку е поблиску една земја до 1, толку е подемократска и обратно. За илустрација, хипотетичка вредност од 0,8 или повеќе би значело дека увозот на 15-те стари земји-членки на ЕУ доаѓа од земји со висок резултат, додека вредност од 0,1 или помалку би значело дека целиот увоз доаѓа од земји со низок резултат.
Тренд во облик на буквата „U“
Во текот на изминатите 40 години, индексот следел тренд во облик на буквата „U“, се вели во студијата. Помеѓу 1985 и крајот на 1990-тите, индексот значително се зголемил, одразувајќи широк тренд на демократизација во Источна Европа, Латинска Америка и Источна Азија.
Овој индекс достигна максимум од 0,59 во 1999-та година.
Помеѓу 1999-та и 2022-ра година, индексот постепено губи околу една третина, достигнувајќи историски минимум од 0,41 во 2022-ра година. Оваа бројка е аналогна на ситуација во која половина од увозот во 15-те стари членки на ЕУ доаѓа од Канада, зрела демократија, а другата половина доаѓа од Турција, земја каде што состојбата на демократијата постојано се влошува во последните години, истакнуваат авторите на извештајот.
Овој развој е во голема мера сличен во секоја од проучуваните земји, што укажува дека и како група и поединечно, зрелите европски демократии станале помалку склони да избегнуваат автократски трговски партнери во последните 25 години, заклучуваат аналитичарите.
Падот на индексот запира во 2023-та година. Ова ги одразува трговските санкции на ЕУ воведени за време на војната во Украина.
Демократијата се повлекува
Од една страна, падот на индексот се должи на зголемената трговија со Кина. Откако помина децении надвор од меѓународниот трговски систем, во 2001-ва година Кина се приклучи на Светската трговска организација (СТО) и оттогаш трговијата со ЕУ значително се зголеми.
Кина моментално учествува со околу една петтина од целиот увоз на ЕУ и е рангирана на 172-ро место од 179 земји во однос на рејтингот за демократија.
Аналитичарите истакнуваат дека ако индексот на трговија на ЕУ, пондериран според демократијата, се прилагоди без Кина, индикаторот е во просек околу 0,085 поени повисок од 1999-та година.
Во исто време, сепак, индексот падна за една петтина во истиот период без Кина, т.е. проблемот е повлекувањето од демократијата кај трговските партнери на ЕУ и прераспределбата на увозот во корист на помалку демократските земји, истакнуваат авторите на извештајот.
Штета на угледот, генерирање профит за недемократските режими
Аналитичарите истакнуваат дека ЕУ се соочува со неколку предизвици. Првиот и најочигледен е поврзан со нејзиниот углед како економска и политичка унија базирана на вредности. Падот на квалитетот на демократското управување на неговиот просечен трговски партнер од 1999-та година може да се смета за некомпатибилен со целите на одржливата трговска политика.
Трговијата со диктатори, исто така, генерира профит за режимите кои често имаат експлицитно експанзионистичка и милитаристичка агенда, истакнува публикацијата. Зголемениот геополитички ризик има импликации врз сите аспекти на глобалниот економски поредок. Ова вклучува монетарна политика, финансиска стабилност и меѓународни текови на капитал, особено за отворена економија како европската. На крајот на краиштата, ова потенцијално би можело да стане егзистенцијален предизвик за ЕУ, заклучуваат истражувачите.
Третиот предизвик е поврзан со зелената транзиција. Современите технологии со нискојаглеродни емисии се потпираат на голем број ретки земни материјали кои обично се наоѓаат во земји со автократски режими, истакнуваат авторите на извештајот. Злоупотребите во екстракцијата на овие суровини, во форма на затворски и детски труд, се добро документирани. Ризикот е дека со обидот да се справиме со една екстерналност (емисии на јаглерод), ненамерно ќе го влошиме друга (злоупотреби на човекови права во други земји).
