Во време на глобализација и слободни пазари, кога супермаркетите се полни со производи од целиот свет, сè почесто се слуша повикот до потрошувачите: „купувај македонско“ или „купувај домашно“.
Овој слоган, кој одвреме-навреме се појавува во јавните кампањи, е повик кон економски национализам – стратегија што има за цел да ги зајакне домашните производители преку поттикнување на локалната потрошувачка.
Но, дали ваквиот концепт навистина функционира или останува само на ниво на патриотски маркетинг?
Според економистот Ведран Кузмановски, економскиот национализам не е нов феномен, туку е добро позната стратегија што ја користат и други земји.
„Французите го штитат своето сирење, Германците своите автомобили. И тие имаат кампањи што ги поттикнуваат граѓаните да консумираат домашно. Разликата е што тие не го прават тоа од емотивни причини, туку поради конкретна економска логика“, вели Кузмановски.
Во Македонија, дел од производителите велат дека кампањата „купувај македонско“ има краткорочен ефект, особено кога е поддржана од медиуми и институции.
Но, во пракса, потрошувачите сè уште го ставаат квалитетот и цената пред националниот идентитет на производот.
Вања Трајкова, сопственичка на мал семеен бизнис за органски производи, сведочи дека лојалноста кон домашното често зависи од тоа дали производот е навистина конкурентен.
„Кога нашето џемче е поквалитетно и поевтино од увозното, го купуваат. Но кога не можеме да се натпреваруваме со цена, патриотизмот исчезнува на каса“, раскажува таа со насмевка.
Исто така, експертите предупредуваат дека економскиот национализам може да има и ризици.
„Пречестсото нагласување на локализмот може да доведе до затворање кон странски инвеститори и намалување на конкурентноста. Ако почнеме агресивно да го фаворизираме македонското по секоја цена, без оглед на квалитетот, ќе се изолираме од глобалните трендови и можеби ќе го намалиме квалитетот кој пазарот го очекува“, велат експертите.
Сепак, потребата за заштита на домашната економија е реална. Македонија има сè повеќе мали производители, агробизниси и локални стартапи што се борат со странска конкуренција која често има поддршка од матичните држави.
Тука се јавува прашањето – дали државата доволно прави за да го поттикне домашното производство?
Според податоци од една домашна асоцијација за локален развој, македонските производи заземаат околу 45% од полиците во големите маркети, а остатокот е доминантно увоз. Во некои сектори, како земјоделство и млечни производи, македонското е посилно, но кај преработената храна и текстилната индустрија, странските брендови доминираат.
Решението можеби лежи не само во кампањите за свест, туку и во стратешки мерки: субвенции за домашни производители, даночни олеснувања, подобри услови за етикетирање и брендирање, и – најважно – контрола на квалитет.
За граѓаните, економскиот патриотизам може да биде мотив – но нема да биде доволен ако не оди рака под рака со доверба во производот.
На крајот, како што вели пензионерот Ѓоко од Битола, кој редовно купува производи од локалната продавница:
„Јас купувам македонско не затоа што ми рекле на телевизија, туку затоа што знам кој го прави. Знам дека парите остануваат тука. И тоа ми е доволно“.
Тој став можеби најдобро ја опишува суштината на економскиот национализам – повеќе дела, отколку зборови.
Дали и вие утре ќе одберете македонски сок или странски безалкохолен бренд? Одговорот можеби ќе ја одреди иднината на локалната економија.
Б.З.М.
