Изборот на новиот папа, иако првенствено е религиозен настан, има и одредени економски импликации, како за Ватикан, така и пошироко – особено за Италија и земјите со мнозинско католичко население.
На краток рок, самата конклава, или повеќедневниот процес на избор на нов поглавар на Римокатоличката црква, обично привлекува стотици илјади аџии и туристи во Рим, што директно ги зголемува приходите од сместување, угостителство и сувенири.
Рим и Ватикан се веќе меѓу најпосетуваните дестинации во светот, а големите настани како што се конклавите и инаугурациите имаат директен позитивен ефект врз локалната економија, па затоа рестораните, хотелите, таксистите и локалните продавници бележат нагло зголемување на сообраќајот за време и по изборите.
Иако пазарите на капитал ретко реагираат директно на изборот на папа, доаѓањето на харизматичен или реформистички папа може да има влијание врз моралните и општествените норми, што индиректно влијае на одлуките на корпорациите (на пример, при усвојување на ESG политики) и има моќ да ги редефинира приоритетите на Католичката црква (да речеме, кон борбата против сиромаштијата или заштитата на животната средина), што ги насочува парите од црковните фондови и донациите во нови насоки.
Во оваа смисла, изборот на папата Франциск во 2013 година немаше мало влијание – тој иницираше сериозни реформи на богатите и дотогаш во голема мера мистифицирана Ватиканска банка, со цел поголема транспарентност и борба против корупцијата. Ова доведе до ревизија на нејзините сметки, затворање на сомнителни сметки и зајакнување на меѓународните врски со финансиските регулатори.
Тој ја иницираше централизацијата и подобрата контрола на црковните финансии низ целиот свет преку Секретаријатот за економија. Ова ги намали загубите и ја зголеми контролата на трошоците. По кризите поврзани со злоупотреби и финансиски скандали, изборот на папата Франциск донесе нов морален кредибилитет на Ватикан, додека неговиот фокус на сиромашните и едноставниот начин на живот ја доближи црквата до пошироките слоеви.
Уште од првиот настап може да се заклучи дека папата Лав XIV има поинаков пристап од неговите претходници.
Иако Лав XIV го пофали папата Франциск во својот прв говор, алудирајќи на одреден континуитет, тој веднаш и многу јасно се дистанцира, истакнува црковниот историчар Хуберт Волф за агенцијата ДПА. Тој наведува дека по изборот, новиот папа се појавил со црвена мантија, како Бенедикт XVI, за разлика од папата Франциск, кој се појавил скромно, целиот во бело. Тоа се јасни симболи.
„Очигледно, тој сакал јасно да стави до знаење – „Јас не сум копија на Франциск““, вели германскиот историчар и предвидува дека Лав XIV ќе биде политички папа, бидејќи дошол на чело на Римокатоличката црква како компромисен кандидат и како прв Американец на таа позиција.
Штом Роберт Франциск Превост – како што гласи светото име на новиот папа – конклавата досега избирала само фаворити како што е Бенедикт XVI во 2005 година, изјави за ДПА Волф, професор на Универзитетот во Минстер. Ова значи дека тој морал „да се понуди себеси веќе во предконклавата, во голема мера незабележано од самопрогласените ватикански експерти, како компромисен кандидат кој би можел да ги обедини различните фракции во црквата. Значи, Лав XIV веројатно нема да биде особено прогресивен“, вели Волф.
Новиот папа се смета за умерен, се смета за „дипломатски вешт, прагматичен и неидеолошки ориентиран“.
Превост беше избран за 267-ми папа и стапна на балконот на базиликата „Свети Петар“ како нов поглавар на 1,4 милијарди римокатолици ширум светот. Тој го помина поголемиот дел од својата кариера како мисионер во Јужна Америка, а до неодамна ја водеше моќната ватиканска дикастерија за назначување епископи низ целиот свет. Со таа функција, тој го посети и Белград минатата година.
Ватикан во финансиска криза?
Сепак, зад реформите на папата Франциск се крие сурова реалност – Ватикан се соочува со една од најтешките финансиски кризи во модерната историја.
Со дефицит во пензискиот фонд од 1,2 милијарди евра, буџетски дефицит кој се зголемил трипати за време на понтификатот на Франциск и економија која се потпира на нестабилни извори на приходи како што се туризмот и донациите, папството на Лав XIV ќе биде дефинирано не само од духовното водство, туку и од фискалниот опстанок.
Финансиските проблеми на Светата столица се создаваат со децении. И покрај реформите под водство на папата Франциск, вклучувајќи продажба на имот, замрзнување на вработувањето и задолжителни кирии за резиденциите на кардиналите – буџетот на Ватикан е во дефицит во последните неколку години – извори на Ројтерс го проценуваат на 83 милиони евра оваа година.
Две третини од приходите доаѓаат од комерцијални активности, но само 20 проценти од повеќе од 5.000 имоти што ги поседува низ целиот свет – вклучувајќи цркви, базилики и историски места – генерираат профит. Исто така, постои и прашањето за привлекување нови верници. Додека вкупниот број католици, мерен според бројот на крстени лица, постојано се зголемува и ја надмина бројката од 1,4 милијарди, главно благодарение на растот во Африка, а во Европа тие се намалуваат од година во година.
На пример, во Германија, најнаселената земја во Европската Унија, националната конференција на бискупите извести дека само 29 нови свештеници биле ракоположени во 2024 година, што е историски минимум, и покажува значително губење на интересот.
Интересно е и толкувањето на аналитичарката на англискиот „Гардијан“, Кетрин Пепинстер, која напиша дека американскиот претседател Доналд Трамп е во голема заблуда ако мисли дека ќе има сојузник во новиот папа – кој е првиот американски папа.
„Роберт Превост го избрал името Лав XIV, и тоа не е случајно. Папите што го носат тоа име обично се прогресивни реформатори. Претходниот папа што го носел тоа име – Лав XIII – донел енциклика од 1891 година, под името Rerum Novarum, во која биле наведени правата на работниците на фер плата, безбедни услови за работа и правото на основање синдикати. Ако папата Франциск бил народен папа, тогаш Лав XIV е подготвен да биде работнички папа“, заклучува англискиот аналитичар.
Значи, облечен во црвена облека и различен од неговите претходници, со намалени финансии на Ватикан и со оглед на правата на работниците, папата Лав XIV го започнува својот понтификат во време на најлошите меѓународни односи од падот на Берлинскиот ѕид и крајот на Студената војна.
