Во свет каде што стабилната работа од 9 до 5 сѐ повеќе станува реткост, хонорарната работа – или таканаречениот „gig work“ – станува сѐ поприсутна и кај нас.
Од графички дизајнери и преведувачи, до ИТ експерти и доставувачи, илјадници Македонци денес заработуваат надвор од класичните работни односи.
Но дали овој модел е иднината на кариерата во Македонија, или само привремено решение во економски неизвесни времиња?
Симонида Димитрова, 29-годишна самовработена копирајтерка од Скопје, вели дека во хонорарниот модел гледа слобода.
„Работам од дома, самата си ги бирам клиентите, а месечната заработка ми е поголема од тоа што ми го нудеа на интервјуа за вработување“, објаснува таа.
Но, додава дека недостатокот на социјална сигурност и платено породилно отсуство се реални предизвици.
Во последните 5 години, бројот на регистрирани лица со статус на „самостојни вршители на дејност“ во Македонија е во пораст.
Според податоците, само во 2023 година биле отворени над 3.000 нови ДДВ обврзници со индивидуална дејност, што укажува на се поголема тенденција на луѓето да работат за себе – особено во дигиталниот сектор.
„Тоа е нормална еволуција“, вели економскиот аналитичар Александар Дојчинов. „Пазарот на труд се прилагодува на глобалните трендови. Сите зборуваат за флексибилност, но забораваат дека таа флексибилност често значи нестабилност за работникот“.
Тој предупредува дека без јасна регулатива и поддршка од институциите, хонорарците ризикуваат да останат без пензиско осигурување, здравствена заштита и други права што ги уживаат редовно вработените.
Од друга страна, приватниот сектор веќе го препознава потенцијалот на фриленсерите.
Компании кои порано бараа „перманентни“ вработувања, денес сѐ повеќе се отвораат кон надворешна соработка.
„Наместо да имаме вработен дизајнер кој цел месец нема проекти, ангажираме хонорарец кога ќе имаме реална потреба. И тој е задоволен, и ние“, вели Дарко Георгиевски, вработен во маркетинг агенција во Скопје.
Но, не сите гледаат сјајна иднина. Јована Стефановска, дипломиран филолог, повеќе од една година е фриленсер на платформи за онлајн работа, но вели дека чувството на несигурност и постојаната борба за нови клиенти се психолошки заморни.
„Немаш платен одмор, нема слободен викенд, секоја недела ти е нов почеток“, раскажува таа.
Во ваков контекст, се поставува суштинското прашање – дали Македонија ќе го прифати хонорарниот модел како трајна алтернатива или ќе продолжи да се стреми кон класични работни односи?
Одговорот, барем засега, останува во рацете на пазарот – но и на државата, која ќе мора да одговори на новите предизвици со нови решенија.
Додека една генерација млади професионалци гради кариера преку лаптоп и Wi-Fi, другата сѐ уште мечтае за „државна“ работа со регуларна плата.
И можеби токму тука лежи вистината: иднината на кариерата во Македонија нема да биде или-или, туку паралелно постоење на два света – оној стабилен, и оној што бара слобода со личен ризик.
Б.З.М.
