Психолошки или практично, начинот на кој ги чуваме и трошиме парите влијае врз тоа колку брзо исчезнуваат од нашиот џеб или сметка.
Додека едни се колнат дека кога носат пари во готово се попретпазливи, други велат дека картичката им помага подобро да ги евидентираат трошоците.
Но прашањето останува: дали парите се трошат побрзо кога ги имаме физички во паричникот или кога се дигитални, на картичка?
Според економистите, начинот на кој ги доживуваме парите е суштински различен кога се во хартиена форма и кога се виртуелни бројки на екранот.
„Кога плаќаме со картичка, нема момент на ‘болка при плаќање’. Со други зборови, не го чувствуваме заминувањето на парите. Со готовина, пак, секој денар што го предаваме на рака создава впечаток дека нешто губиме. Тоа нè тера да размислиме пред да потрошиме“, велат експертите.
Ова го потврдува и 29-годишниот Кирил Т. од Кисела Вода, кој открива дека од кога почнал да користи само картичка, не знае „како му одлетуваат парите“.
„Со картичка лесно ти лизнува раката – купуваш кафе тука, вечера таму, нешто од интернет… и на крајот на месецот, салдото е на нула. Со готовина, кога ќе видам дека ми останале само 200 денари, автоматски внимавам што и како трошам“, објаснува тој.
Сепак, не сите се сложуваат со ваквиот став. Љупка Н. (41) од Битола, смета дека токму картичката ѝ помогнала да биде подисциплинирана со буџетот.
– „Со мобилната апликација на банката гледам каде и кога сум потрошила, имам историја. Со готовина – кога ќе ги снема, не знаеш ни каде заминале. Тоа ми е како дупка без дно“, вели таа низ смеа.
Психолозите го нарекуваат ова „финансиска дисоцијација“ – кога нема директна врска меѓу трошењето и чувството на загуба. Парите на картичка често се доживуваат како нешто апстрактно, додека банкнотите и монетите ја активираат свеста за нивната вредност.
Истражување спроведено во неколку европски држави покажало дека просечниот потрошувач троши до 30% повеќе кога плаќа со картичка, во споредба со готовина. Особено кога се користат бесконтактни картички – каде што плаќањето е само еден допир, без време за размислување.
Во услови кога дигитализацијата станува доминантна, а дури и пазарите почнуваат да прифаќаат картички, се наметнува нов предизвик: како да ја задржиме самоконтролата кога сè е „само еден клик“ далеку?
Како заклучок – нема универзално правило. За некои, готовината е потсетник да размислат двапати пред да купат. За други, картичката е алатка за прецизно следење на секој трошок.
Но едно е сигурно – начинот на кој ги чуваме парите, силно влијае на тоа како ги трошиме. И можеби вистинското решение лежи во комбинацијата од двете: малку во џеб, малку на сметка, и многу самоконтрола.
Б.З.М.
