Во сенката на високите врвови на Шар Планина, Бистра, Јабланица и Баба, уште од дамнина, се испишува една тивка, но длабоко врежана приказна – приказната за македонските номади, сточари-пастири кои го живеат животот на граница меѓу природата и времето.
Тие се последните чувари на еден начин на живеење што полека исчезнува, оставен зад градскиот асфалт и дигиталната ера.
Пастирството не е само занимање – тоа е култура, идентитет, начин на постоење. Секое утро започнува со сонцето, а денот завршува со тишината што само планината може да ја понуди.
За разлика од брзиот, исфилтриран живот во градовите, секој ден на планината е непредвидлив. Дожд, ветар, жега, врева од волци или тишина што боли – сè е дел од нивната реалност.
„Ова не е само живот, ова е борба, ама и мир“, вели 64-годишниот Цветан Настев од планините кај Галичник. „Ги знам имињата на сите овци, како што мајка си ги знае децата. Со нив зборувам, им се радувам, и тагувам кога ќе угине некоја“.
Цветан никогаш не се оженил. Вели дека немал време – целиот свој живот го посветил на стадото. Неговата колиба е скромна, со камин, стари икони и една хармоника со која ја пречекува ноќта. За него, слободата е во тоа да не слуша бучава од коли, да не чека ред во банка и да не брои денови до викенд.
Пастирите патуваат со стадата. Летата ги поминуваат на висините, зимите – во подножјата. Така, по теркот на вистински номади, се движат во ритамот на природата.
„Јас сум трета генерација пастир“, раскажува Ристе Велкоски, 41-годишен сточар од Пелагонија. „Ги учам и моите деца, ама не знам дали ќе сакаат да останат. Тешко е, не е за секого. Ама душата ми се полни кога ќе видам како јагне првпат се крева на нозе. Тоа е радост што не се мери со пари“.
Иако многу од младите се откажуваат, некои се враќаат. Или барем се обидуваат да ја оживеат традицијата на модерен начин – преку органско производство, туризам или производство на домашни млечни производи.
Некои пастири денес водат и профили на социјалните мрежи, каде објавуваат слики од своето секојдневие – мраз, магла, изгрејсонца и бескрајни тревници.
Но, реалноста не е романтична. Нема струја, нема сигнал, нема амбуланти. Кога ќе се повреди – мора сам да се справи со раната. Кога ќе заврне снег – останува заглавен. Кога ќе дојде волк – мора да се бори.
Во свет полн со забрзани вести и привремени сензации, приказните на македонските номади се потсетник дека постојат луѓе кои сè уште живеат според ритамот на природата. Скромно, достоинствено и гордо.
Затоа, да не ги заборавиме. Тие се живата меморија на едно време што полека исчезнува.
Б.З.М.
