Отидов во Источен Берлин набргу по отворањето на границата, падот на комунистичката диктатура и ѕидот што ја делеше Европа целиот мој живот. Потоа се се промени, пишува Џејмс Мекинтош за „The Wall Street Journal“.
Сега го гледаме почетокот на една толку важна промена како онаа од 1989-ма година. Но, таа доаѓа без впечатливите слики на толпи кои се прелеваат низ скршените контролни пунктови, а на инвеститорите им е тешко да ја ценат во новата реалност, додава Мекинтош.
Има три големи прашања за инвеститорите, но ниту едно од нив нема едноставен одговор. Најважно е преработката на глобалните сојузи и долгорочните последици. Најнепосредна е реакцијата на Федералните резерви на тарифите. Меѓу нив се деглобализацијата, губењето на довербата меѓу земјите и потенцијалот за финансиски бариери, посочува тој.
Да почнеме со краткорочниот план. Американските тарифи за увоз од Канада и Мексико, заедно со дополнителни 10% за Кина, носат ризик од итни зголемувања на цените и прекини на производството во САД, бидејќи компаниите се обидуваат да ја развијат интеграцијата на нивните северноамерикански синџири на снабдување.
Економистите на „Goldman Sachs“, кои очекуваа одложување на тарифите, прогнозираат дека тарифите за Канада и Мексико ќе додадат 0,6 процентни поени на основната инфлација, што ги исклучува нестабилните цени на храната и енергијата, нешто повеќе од царините за Кина.
Со зголемувањето на очекувањата за инфлација на потрошувачите, ФЕД е во тешка позиција. Традиционално, централните банки се обидуваат да ги игнорираат шоковите во понудата, како што се тарифите, бидејќи резултирачките зголемувања на цените се еднократни. Ова ќе им овозможи да ги намалат каматните стапки за да се обидат да ја поддржат економијата, што исто така ќе ја намали штетата на акциите.
Меѓутоа, ако потрошувачите и бизнисите веруваат дека зголемувањето на цените ќе се повтори, ФЕД ќе се грижи дека овие очекувања самите би можеле да доведат до повисока инфлација. На овој начин институцијата нема да има желба да ги намали каматните стапки.
Засега, трговците се обложуваат дека ФЕД ќе биде повеќе фокусиран на економијата и пониски каматни стапки, рече Мекинтош. Веројатноста, пресметана во фјучерси, за четири намалувања на стапките оваа година скокна на 38% од 4% откако претседателот Доналд Трамп ја презеде функцијата на 20-ти јануари 2025-та година, според „CME FedWatch“.
Сепак, дали ФЕД ќе ги намали каматните стапки ако тарифите ја поттикнат инфлацијата нагоре, пишува Мекинтош.
На долг рок, новите глобални сојузи го загрозуваат постсоветскиот поредок. Одлуката на Трамп да застане на страната на Русија и Северна Кореја против Украина во Обединетите нации (ОН) е моќен симбол, како и третманот на украинскиот претседател во Овалната соба.
Европа ја доби пораката, а политичарите се редат за да предупредат дека континентот мора да стане воена сила сам по себе и дека повеќе не може да се потпира на НАТО. Новите заеми за кои разговараат Европската комисија и Германија може да соберат стотици милијарди евра за воени трошоци.
Од падот на Берлинскиот ѕид, ние живеевме речиси половина век без приоритет на оружјето, но со подемот на Кина и САД кои повеќе не се гледаат како сигурен сојузник, оружјето повторно ќе има приоритет. Преструктуирањето на економијата, трговијата и даночните системи за да се замени потрошувачката со трошоци за одбрана ќе биде политички контроверзно и скапо.
Европските воени компании се јасни победници. Кои се губитниците, прашува Мекинтош. Како што се менуваат глобалните сојузи, оваа промена би можела да не придвижи кон мултиполарен свет за прв пат по Втората светска војна, истакнува тој.
Некои пријатели на Америка се обидуваат да се убедат себеси дека мандатот на Трамп е само четири години и дека следниот претседател поверојатно ќе се држи до ветувањата дадени од земјата. Дури и некои посветени атлантисти, како што е новоизбраниот канцелар Фридрих Мерц, признаваат дека еднаш скршена, довербата не може брзо да се врати.
Довербата еродира, а американските сојузници мора да бидат способни да застанат сами, дури и ако САД – под Трамп или неговиот наследник – повторно станат пријателски расположени.
Колкава штета ќе и нанесе на глобалната економија повторното вооружување и потенцијалот за нова Студена војна со повеќе фронтови? Какви нови сојузи ќе се формираат? Инвеститорите кои мислеа дека американскиот претседател блефира се разочарани од неговата желба да и наштети на американската економија и односите со нејзините најблиски соседи. Глобалната продуктивност и раст ќе бидат пониски со повеќе трговски бариери, а одмаздата – од Кина и Канада до беше веднаш усвоена – значи дека тие бариери може да се зголемат.
Тарифите наметнати по желба на Белата куќа ја зголемуваат моќта на владата над бизнисот. Компаниите мора да лобираат за исклучоци и повеќе не можат да се потпираат на трговските договори кога одлучуваат за локацијата на фабриките или добавувачите – дури и кога трговскиот договор е посредуван од истиот претседател, како во договорот САД-Мексико-Канада од 2018-ма година.
Несигурноста сама по себе е лоша за бизнисот, дури и без реалните тарифи. Некои веќе почнуваат да се грижат за тоа колку може да забави економијата. Иако мислам дека е премногу рано да се зборува за рецесија во САД, самиот збор се почесто се слуша, пишува Мекинтош. Кривата на принос повторно се преврте, при што приносот на 10-годишните американски обврзници падна под приносот на тримесечните – иако класичното предупредување за рецесија трепкаше црвено веќе две години до декември без рецесија, се сеќава тој.
На долг рок, има поголеми проблеми. Владите во Европа се веќе многу задолжени дури и пред да почнат да акумулираат трошоци за одбрана. САД се на она што се нарекува „неодржлива фискална траекторија“ – долгот расте без изгледи да биде контролиран. Повисоките даноци се политички предизвик насекаде, а кратењето на трошоците е непопуларно и исто така му штети на растот. Помалку ефикасната глобална трговија го отежнува справувањето со долговите.
Кога владите на развиените земји позајмуваат премногу, инвеститорите бегаат од обврзниците и приносите се зголемуваат, како што се случи во Европа за време на кризата во еврозоната од 2010-2012 година и во Велика Британија во 2022-ра година. Решението за многу земји по Втората светска војна беше финансиска репресија, одржување на каматните стапки вештачки ниски и користење на контрола на капиталот за да се спречат инвеститорите да ги изнесат своите пари од земјите, додека долгот беше намален преку инфлација.
Во моментов сме многу далеку од западните контроли на капиталот, но работите се развиваат брзо и никој не може да каже колку лоша може да стане ситуацијата и како да се заштитиме од ризиците.
