Секој централен банкар се соочува со момент кога мора да одлучи да дејствува храбро или да се скрши. Во 2012-ра година, кога избувна еврокризата, тогашниот претседател на Европската централна банка (ЕЦБ) Марио Драги почна да ја опишува заедничката валута како… пчела: „Можеби не знаеме точно како лета оваа несовршена монетарна унија, но таа лета“. Не е изненадувачки што тоа не помогна, пишува Лајонел Лорен за „Bloomberg“.
Само неколку месеци подоцна, кога пчелата беше во опасност да удри во „шофершајбната“, Драги употреби егзистенцијален притисок за да ја воведе ЕЦБ во нова ера на „што и да е потребно“.
Денеска еврото не е во криза, но дел од тоа пчелно самозадоволство е видливо. Духот на „што ѝ да е потребно“ не е доволен за да се стимулираат инвестициите, растот и довербата во еврозоната, која е растргната од економските нерамнотежи меѓу Северот и Југот и геополитичките поделби меѓу Истокот и Западот. Неодамнешното упатство на Драги за отстранување на структурните бариери за раст е опасно блиску до собирање прашина.
Со заканите на новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп за воведување трговски тарифи на агендата и со повторно вртење на кинеската извозна машина, сега се наѕира моментот за Кристин Лагард, наследничката на Драги, кога таа ќе мора да направи нешто храбро или да се скрши. Недостигот на лидерство во Франција и Германија бара институција како ЕЦБ да се засили. Имаше добредојдено признание за итноста на ситуацијата со четирите намалувања на стапките од јуни. Но, во исто време, никој не се залага за тешката артилерија, а пораките од централните банкари остануваат претпазливи.
Време е да се врати растот на агендата, а не борбата против инфлацијата: ништо помалку од геополитичката важност на Европа е во прашање. Од 2019-та, бруто домашниот производ (БДП) по глава на жител во еврозоната порасна за 2,5% во споредба со 7,9% во САД. Годинава растот на БДП во блокот се очекува да биде под 1%. Често повторуваната мантра на европските централни банкари дека монетарната политика не може да направи сè е вистинита, но и кусогледа со оглед на огромните инвестициски потреби во технологијата, одбраната и климатските активности во следната деценија.
Агресивното намалување на каматните стапки за да се стимулира растот е деликатна вежба – ако се направи премногу нагло и брзо, постои ризик дека инфлацијата ќе се разгори или поевтинувањето на еврото во однос на доларот ќе стане влечење што ќе ја наруши довербата на бизнисот и инвеститорите. Сепак, опасноста сега е да се направи премалку за трошоците за задолжување во време кога владите на еврозоната се под притисок да ги ограничат дефицитите и долгот, што дополнително би ја задушило побарувачката. Поттикнувањето на домашната потрошувачка и инвестиции ќе биде најважно во попротекционистички свет – и бара монетарната и фискалната политика да одат во иста насока.
Запечатувањето на старите пукнатини нема да биде доволно – ниту ќе се повика на „суштинската задача“ на ЕЦБ, која првенствено е поврзана со стабилноста на цените. Всушност, таа има посветеност што ја опфаќа финансиската стабилност – рецесиските услови лесно можат да ја нарушат непреченоста на монетарниот пренос. Неодамнешните коментари на гувернерот на француската централна банка, Франсоа Вилерој де Гало, кој се обиде да се претстави како истомисленик со неговиот колега Јоаким Нагел од Бундесбанк, беа охрабрувачки во овој поглед. Тој јасно стави до знаење дека иако ценовната стабилност е примарна цел на ЕЦБ, банката мора да „посвети големо внимание“ на ризикот од „потценување на нашата цел за инфлација и непотребно задржување на економската активност“. Тој појасни и дека решавањето на теми надвор од монетарната политика е обврска на монетарната власт. „Ако не ја браниме отворената трговија со фер правила, кој ќе го брани тој?
Придржувањето до премногу претпазливо сценарио, исто така, може да доведе до зголемено разочарување на јавноста од централните банкари. Некои европски корпоративни лидери почнаа приватно да го критикуваат начинот на кој ЕЦБ ја води својата монетарна политика, сметајќи ја како првенствено одговорна за падот на Европа во однос на САД. Ова треба да ја загрижи финансиската институција со седиште во Франкфурт. Колку време има пред меѓународните инвеститори да почнат отворено да се сомневаат во долговечноста на еврото?
Потребна е порака дека е време Лагард и Европската централна банка да преземат поактивна лидерска улога. Ова носи ризици, но и придобивки, доколку монетарната политика се движи во тандем со фискалната политика, а не против неа.
„Долго време централните банкари се обидуваат да покажат дека не зависи се од нив. Сега, поради политичките превирања во регионот, тие навистина ја имаат главната улога. Време е пчелата да зуе погласно“, коментира Дејвид Марш, претседател на тинк-тенк „Official Monetary and Financial Institutions Forum“ и автор на неколку книги за еврото.
