Победата на Доналд Трамп над демократската кандидатка Камала Харис на претседателските избори во САД во ноември генерално се смета за најважниот политички настан во 2024 година. Кога станува збор за економските движења, годината беше одбележана со промена на курсот на монетарната политика на централните банки кои почнаа да ги намалуваат каматните стапки, вклучително и американската ФЕД и Европската централна банка (ЕЦБ).
Во текот на изминатата година се одржаа избори во 72 земји, меѓу кои Русија, каде Владимир Путин го освои петтиот претседателски мандат и Индија, каде што Нарендра Моди остана премиер. Избори се одржаа и во Велика Британија, а премиер стана кандидатот на лабуристите Кир Стармер, додека во Европската унија се одржаа избори за Европскиот парламент.
Победата на Трамп ќе биде запаметена како најголемото политичко враќање во историјата на САД, откако се чинеше дека неговата политичка кариера е завршена поради низата тужби поднесени против него пред американските судови, особено за немирите на Капитол Хил на 6 јануари 2021 година. Враќањето на Трамп беше резултат на неговиот уникатен апел до републиканските гласачи, јавното незадоволство од економијата и илегалната имиграција, како и ниската популарност на сегашната американска администрација на Џо Бајден. Трамп претходно преживеа обид за атентат за време на предизборен митинг во Пенсилванија во јули.
Трамп, кој треба да ја преземе функцијата на 20 јануари, најави значителни промени во економската и надворешната политика на САД. Тој вети големо зголемување на царините на кинеските и европските стоки, мерки за враќање на производството на американските компании во САД, како и крај на војните во Украина и на Блискиот Исток.
Покрај тие предизборни ветувања, изминатите денови изнесе и неколку контроверзни предлози, како што е прогласување на Канада за 51-ва држава САД, преземање контрола над Панамскиот канал и Гренланд. Да потсетиме дека во јуни администрацијата на Бајден воведе царина од 100 отсто за увоз на кинески електрични автомобили, а подоцна ЕУ ги зголеми тарифите за кинеските електрични возила за околу 35 отсто.
Кога станува збор за војните, борбите во Украина продолжија во 2024 година со несмалена жестокост, а Русија постигна значителни територијални придобивки во последниве месеци, туркајќи ја линијата на фронтот кон запад. Ненадејниот упад на украинската војска во руската област Курск во август ја губи силата и веројатно е само прашање на време кога руската војска повторно ќе ја преземе контролата врз целата област. Неофицијалните предлози на соработниците на Трамп за завршување на војната со прекин на огнот на сегашните линии на одвојување, додека одложувањето на приемот на Украина во НАТО за 15 или 20 години, не наиде на одобрување од Москва, но Кремљ рече дека генерално ги поздравува мировните иницијативи и дека е подготвен за разговор.
Од друга страна, Киев стравува дека администрацијата на Трамп би можела да ѝ ја ускрати натамошната воена поддршка и не покажува ентузијазам за преговори.
Војната на Израел против палестинскиот Хамас во Газа продолжува, и покрај меѓународните иницијативи за нејзино завршување со прекин на огнот. Во меѓувреме, нападот на израелската армија врз Хезболах во јужен Либан, кој започна на 1 октомври, заврши со кревко примирје на крајот на ноември. Во 2024 година беа забележани повеќе ракетни напади меѓу Израел и Иран, а двете земји остануваат на работ на голем конфликт, бидејќи Израел најавува дека ќе ги нападне иранските нуклеарни постројки, сметајќи на американската поддршка откако Трамп официјално ќе влезе во Белата куќа. Израел е во војна и со јеменските Хути, чии ракетни напади врз бродовите на западните земји во Црвеното Море практично ја оневозможуваат пловидбата низ Суецкиот канал.
Згора на тоа, на почетокот на декември падна режимот во Сирија, а претседателот Башар ал Асад побегна со семејството во Москва, додека бунтовниците поддржани од Турција и западните земји ја презедоа власта. Сите заедно ја прават ситуацијата на Блискиот Исток крајно непредвидлива.
Политичката и економската криза во земјите од Европската унија се продлабочи во текот на 2024 година. Германија се упатува кон предвремени парламентарни избори во февруари по падот на коалициската влада на канцеларот Олаф Шолц во декември. Владата падна и во Франција, а претседателот Емануел Макрон назначи нов премиер Франсоа Бајру, чија влада има поддршка од малцинствата. Претходно, во јули, Макрон неочекувано најави вонредни парламентарни избори на кои ниту еден од трите главни политички блока не освои доволно мнозинство, ниту пак беше формирана коалиција. Создаде политички хаос на кој сè уште не му се гледа крајот.
Изборите за Европскиот парламент не донесоа големи промени во Брисел, што и овозможи на Урсула фон дер Лајен да остане на чело на Европската комисија во следните пет години. Во новиот мандат, ЕУ ја продолжи својата остра антируска реторика, воведувајќи нови пакети економски санкции против Москва, вкупно 15, но продолжи да увезува руски енергетски производи преку посредници, главно Турција.
Унгарското претседавање со ЕУ во втората половина од годината ги продлабочи несогласувањата околу финансиската и вооружената поддршка на Украина. Унгарскиот премиер Виктор Орбан се најде на удар на европските претставници поради неговата мировна иницијатива, која во принцип беше поддржана од Русија, Кина и Трамп. Орбан доби официјална поддршка во ЕУ од Словачка, односно нејзиниот премиер Роберт Фиц, кој неодамна предложи мировните преговори за Украина да се одржат во Братислава.
Економијата на еврозоната беше обележана со низок раст и заглавена на работ на рецесија во годината што следува, што веројатно беше клучната причина зошто ЕЦБ стана првата од западните централни банки што ги намали каматните стапки додека инфлацијата се приближуваше до целта од два проценти. Од јуни, ЕЦБ одлучи четири пати да ги намали каматните стапки, кои ги намали на три отсто на состанокот во декември. Американската централна банка лани три пати ги намали каматните стапки, а по декемврискиот состанок тие се во опсег од 4,25 до 4,50 отсто. За разлика од европската, американската економија оствари раст од околу три проценти. Банката на Англија, исто така, ги намали каматните стапки во 2024 година, како и централните банки во Швајцарија, Канада и други земји.
Според прогнозата на ММФ, глобалниот раст во 2024 година е околу 3,2 отсто. Највисок БДП остварија САД со околу 29.000 милијарди долари, додека Кина е на второ место со 18.000 милијарди долари.
Еден од најзначајните настани во изминатата година беше состанокот на организацијата БРИКС во Казан, Русија, кој се одржа во октомври. За прв пат учествуваа претставници на новите членки, Египет, Етиопија, Иран и ОАЕ. Освен што овој самит беше шанса Москва да покаже дека Русија не е изолирана и покрај западните санкции, во таа прилика беше истакната и економската моќ на земјите од БРИКС, кои според официјалните податоци учествуваат со околу 35 отсто од светскиот БДП, додека учеството на земјите Г7 нешто под 30 отсто.
Развојот на вештачката интелигенција (AI) продолжи брзо во 2024 година. Листата на достигнувања во технологијата за вештачка интелигенција е импресивна, како и нивните практични апликации. AI се користи за анализа на генетски нарушувања, подобрување на здравствената заштита, зголемување на ефикасноста во производството и многу повеќе.
Важноста на вештачката интелигенција беше препознаена и од Нобеловиот комитет, кој ја додели Нобеловата награда за физика на Џон Хопфилд и Џефри Хинтон „за фундаментални откритија и пронајдоци кои овозможуваат машинско учење со помош на вештачки невронски мрежи“, додека половина од Нобеловата награда за хемија му беше доделена на тандемот Демис Хасабис и Џон Џампер да развие „модел на вештачка интелигенција што решава 50-годишен проблем: предвидување сложени протеински структури“.
