За оние кои ја преживеаја финансиската криза од 2008-ма година, терминот „секјуритизација“ им буди лоши спомени. Пакувањето и препакувањето на хипотекарните кредити во сè покомплексни хартии од вредност, распространети низ целиот свет, помогнаа префрлањето на станови во САД да се претвори во глобална катастрофа.
Сега Европската унија (ЕУ) сака да ја оживее секјуритизацијата за да ги олесни многу потребните инвестиции во области како што е еколошката транзиција. Направено правилно, идејата е всушност добра, пишува „Bloomberg“.
Практиката на здружување заеми во пазарни хартии од вредност нуди многу предности. Тоа може да ги ослободи банките да позајмуваат повеќе и да им даде на инвеститорите повеќе начини за распределба на капиталот. Од 2008-ма година, САД и Европа усвоија правила за намалување на негативните страни. Издавачите мора да дадат детални информации за да обезбедат инвеститорите да знаат што добиваат. Покрај тоа, тие мора да задржат дел од сè што продаваат за да спречат отровни средства да бидат фрлени на пазарот. Самите производи се поедноставни и помалку склони кон екстремни загуби.
Сепак, европскиот пазар останува во криза, иако американскиот пазар закрепнува. Се разбира, Стариот континент нема пандан на „Fannie Mae“ и „Freddie Mac“ спонзорирани од владата кои го поддржуваат американскиот пазар со гаранција за трилиони долари во обврзници поддржани со хипотека. Сепак, дури и со исклучок на овие хартии од вредност, емисиите во ЕУ се многу помалку од оние во САД. Во првите три месеци од 2024-та година, спонзорите на ЕУ пласираа производи со хартии од вредност во вредност од само 21,9 милијарди евра (24 милијарди долари), или 0,5% од бруто домашниот производ, поддржани со средства како што се корпоративни и заеми за автомобили. Приватните хартии од вредност во САД изнесуваат 119 милијарди долари, или 1,6% од БДП-то.
Ова е проблем бидејќи на Европа очајно и се потребни зголемени инвестиции. Постигнувањето на нето нула емисии на јаглерод до 2050-та година би можело да бара над 30 трилиони долари. Ова вклучува финансирање на електрични автомобили и енергетски ефикасни згради – заеми со колатерал и парични текови кои се погодни за секјуритизација.
Како тогаш да се постапи?
Банките се залагаат за олеснување на барањата за капитал за покривање на загубите, што би ги намалило трошоците за чување хартии од вредност. Ова е бесмислено: барањата во Европа се веќе загрижувачки ниски, а нивното дополнително олеснување нема да ги поттикне банките да продаваат повеќе заеми со хартии од вредност. Обновувањето на практиките пред кризата, како што е „трансфер на синтетички ризик“, каде што банките купуваат осигурување од кредитни загуби, исто така не е ветувачка опција.
Сепак, има многу простор за подобрување. Од една страна, издавачите на ЕУ треба да се справат со повеќе оптоварувачки системи за обелоденување. Една трансакција може да резултира со илјадници посебни барања за податоци кои често се непотребни или во конфликтни формати. Покрај тоа, пазарот на ЕУ не е унифициран како во САД. Различните даночни норми и правила за стечај го прават речиси невозможно здружувањето на заемите од многу земји-членки во паневропски хартии од вредност. Инвеститорите не знаат колку време може да потрае за да се преземат запленување на автомобили или домови во различни држави, ако заемопримачите не платат. Ова го спречува пазарот да ја достигне потребната големина и длабочина.
Првиот чекор е лесен. Подобрувањето на барањата за известување – особено за приватните пласмани – може да го намали административниот товар и да ги направи резултатите покорисни и за регулаторите и за инвеститорите. Европската управа за хартии од вредност и пазари веќе истражи како најдобро да го направи тоа. Идеално, еден сет на податоци би бил пријавен во централно складиште.
Обединувањето на пазарот на капитал на ЕУ ќе потрае повеќе време. Властите би можеле да започнат со една класа на средства, засилувајќи ги нивните и онака неуспешни напори за промовирање на „едноставни, транспарентни и стандардизирани“ хартии од вредност. Еден ветувачки кандидат се заемите за подобрување на домовите, кои на Европејците ќе им требаат за да инсталираат топлински пумпи, системи за управување со енергија и други подобрувања. Целта треба да биде да се воспостават доволно униформни стандарди за заеми и правни норми за да се овозможи замена на хартиите од вредност, како што тоа го прават „Fannie Mae“ и „Freddie Mac“ со американските хипотеки. Ако инвеститорите можат да им веруваат на правилата, парите можат да течат дури и без владини гаранции.
Секјуритизацијата има лоша репутација. Меѓутоа, ако се управува мудро, може да донесе многу придобивки.
