Во последните години познати економисти ширум светот често зборуваат за забрзана дедоларизација, односно намалување на употребата на доларот како валута во прекуграничните трансакции. Војната во Украина, која резултираше со исклучување на руските институции од SWIFT, дополнително ја сврте Русија кон јуанот и обидот повеќе да се користи рубљата.
Но, што вели официјалната статистика?
Во последниот тригодишен извештај на Банката за меѓународни порамнувања (Bank for International Settlements – BIS), во деценијата која завршува со 2022 година – односно војната во североисточниот дел на Европа веќе зема замав – уделот на американскиот долар во меѓународните девизни порамнувања не се намалуваат, туку напротив, тој е зголемен за 1,5 отсто.
Сепак, интересно е што падна уделот на еврото и на јапонскиот јен. За десет години еврото загуби 2,9 отсто, а јенот дури 6,3 отсто.
Во тој период, секако, најголем добитник беше кинеската национална валута, јуанот. Од 2013 до 2022 година, глобалната употреба на јуанот порасна за 4,8 отсто.
Кина се помалку го користи американскиот долар колективно во своите меѓународни трансакции. Според податоците објавени од фондацијата Хинрих, во 2010 година доларот бил доминантна валута во кинеските трансакции, со дури 84,3 отсто, додека јуанот имал неверојатно мали перформанси од само 0,3 отсто.
Статистичкиот скок во првиот квартал од 2024 година ја покажува огромната промена што се случи во меѓувреме – јуанот учествуваше со 52,9 отсто од кинеските трансакции, а доларот 42,8 отсто.
Аналитичарите на инвестициската банка Goldman Sachs ја толкуваат оваа промена како зголемена подготвеност на странците да тргуваат со средства деноминирани во јуани. На почетокот на минатата година, Бразил и Аргентина објавија дека ќе почнат да дозволуваат трговски порамнувања во кинеска валута.
Сепак, иако може да се очекува понатамошен раст на уделот на јуанот во меѓународните плаќања, целосна дедоларизација на светската економија на близок или среден рок е малку веројатна.
Строгите контроли на капиталот во Кина кои ја ограничуваат достапноста на јуанот надвор од земјата, како и економскиот раст на нацијата, се клучни фактори кои придонесуваат, заклучува Goldman Sachs. Другите национални валути надвор од водечката петорка (долар, евро, јен, фунта, јуани) не се потенцијално интересни ниту пак претставуваат „закана“ за доларот во странските трансакции.
