Работниците и вработените во Европа се надеваат дека зголемувањето на платите ќе помогне да се обноват приходите намалени од повисоките цени. Сепак, очекуваното засилување на куповната моќ може да ги поткопа напорите на Европската централна банка (ЕЦБ) да ја намали инфлацијата до целта од 2 отсто.
ЕЦБ го посочува растот на платите како најголем ризик за крстоносната војна против инфлацијата. Според прогнозите, растот на платите во еврозоната оваа година ќе достигне 4,6%. Стапката на раст, која се смета за конзистентна со инфлацијата од 2%, е 3%.
Посилниот раст на платите би претставувал ризик за намалувањето на стапките за кое финансиските пазари се обложуваат дека ќе започне во април.
Зголемените плати ги зголемуваат трошоците за бизнисите и ги зголемуваат приходите на домаќинствата, што и двете би можеле да ги зголемат цените и да ја принудат ЕЦБ да ги задржи високите каматни стапки.
Синдикатите ја гледаат комбинацијата од постепено заладување на инфлацијата, ниската невработеност и големите корпоративни профитни маргини како најдобрата и можеби последна шанса во овој економски циклус за враќање на животниот стандард на работниците.
Реалните плати за работниците во еврозоната паднаа за околу 5% во 2022-2023 година поради високите цени и работниците се подготвени да се борат за зголемувања. Американските гиганти „Tesla“ и „Amazon“ веќе се соочија со големи штрајкови во Европа.
За разлика од САД, податоците за платите во реално време не се достапни за еврозоната. ЕЦБ го следи „Indeed Wage Tracker“ како индикатор за идните трендови. Тој индекс се зголеми во декември на 3,8% од 3,7%, но останува далеку под врвот од 5,2% забележан во октомври 2022-ра година, кога инфлацијата беше највисока.
Зголемувањето во декември веројатно беше поттикнато од некои нови договори за платите. Ефектот ќе биде видлив и на почетокот на 2024-та година, бидејќи договорите продолжуваат да се склучуваат и многу земји во регионот ги зголемија минималните плати.
Според еден од последните договори, платите во француската енергетска компанија „TotalEnergies“ се зголемуваат за 5%. Платите на холандските железничари се зголемуваат за 6,6%, а саатницата во француски „Uber“ се зголемува за 17,6%.
Во меѓувреме, минималните плати се зголемени за 3,4% во Германија, 3,8% во Холандија и 5% во Шпанија.
„Сè укажува на тоа дека реалните плати се враќаат на раст“, вели Мартин Хопнер, професор на Институтот за социјални истражувања Макс Планк во Келн, Германија.
Охрабрени од недостигот на работна сила, синдикатите се надеваат на пробив. Вработените во француската државна енергетска групација „EDF“, на пример, бараат зголемување на платите за 6 отсто или ќе штрајкуваат. Некои германски работници во железницата го отфрлија зголемувањето од 11% со текот на времето бидејќи сакаат пократка работна недела.
Некои работници на „Amazon“ во Шпанија организираа протести за време на важната празнична сезона. „Tesla“ се соочи со блокади во нордиските земји, при што луѓето во Шведска се обидуваат да ја принудат компанијата да потпише колективен договор.
„Во моментов економските услови се очигледно поволни за зајакнување на преговарачката позиција на синдикатите“, вели Торстен Милер, истражувач во синдикалниот институт. Меѓутоа, Лусио Бакаро, исто така професор на Институтот Макс Планк, вели дека таквата „воинственост на платите“ би можела да има контраефект доколку ЕЦБ ги задржи стапките повисоки за да ја ограничи побарувачката.
„Доколку се активира спирала помеѓу платите и цените, или ако централната банка се плаши дека ќе влезе во таква спирала, таа ќе се вклучи за да ја залади економијата“, вели тој.
Бакаро се залага за помали, но без данок, еднократни зголемувања како оние што ги воведе Германија, а кои истекува на крајот на оваа година. Овие зголемувања на платите може да се финансираат со даноци на вишокот профит на корпорациите.
Засега нема знаци за спирала на платите и цените. Повеќето економисти очекуваат компаниите овојпат да апсорбираат повисоки трошоци за наградување, не само поради целокупната стагнација на европската економија.
„Со оглед на тоа што агрегатната побарувачка сега е попотисната отколку во 2022-2023 година, фирмите можеби ќе бидат поподготвени да дозволат тоа да се случи“, според Матијас Вермеирен, професор на Универзитетот во Гент.
Неодамнешните договори за плати ја зајакнуваат довербата на инвеститорите дека ќе се одржи повисок раст. Со зголемувањето на трговскиот протекционизам што го намалува пристапот на компаниите до поевтините пазари на работна сила, ова веројатно ќе донесе повисока инфлација и, следствено, повисоки каматни стапки.
„Трудот и деглобализацијата се две од најважните причини зошто мислиме дека инфлацијата ќе се одржи, што значи дека каматните стапки нема да се вратат на нула“, рече Том О’Хара, менаџер на европско портфолио на акции во „Janus Henderson“.
