Годишната инфлација во ЕУ паѓа, но инфлацијата на цените на храната останува висока и ги погодува семејствата со ниски приходи ширум Европа.
„Ножиците“ меѓу стапката на инфлација воопшто и онаа на храната и безалкохолните пијалоци никогаш не биле толку големи како во последните 12 месеци, забележува „Euronews“.
Од 1997-ма година, првата година за која се достапни податоците на Евростат, до средината на 2022-ра година реалната стапка на инфлација за храната (вклучувајќи ги и безалкохолните пијалоци) не надминува 3,5% во ЕУ. Достигнувајќи 3,9% во август 2022-ра година, го достигна врвот на 10,9% во март 2023-та година.
Удар за најсиромашните домаќинства
Во октомври 2023-та година, годишната инфлација на храната и безалкохолните пијалаци ја надмина вкупната инфлација во 33 од 37 земји во Европа.
Меѓу земјите на ЕУ, годишната реална инфлација на храната се движи од -5,7% во Чешка до 10,9% во Белгија. По Белгија следат Холандија (8,8%), Грција (6,6%) и Шпанија (5,9%).
По Чешка, Унгарија (-1,6%) и Романија (-0,5%) имаат најниски реални стапки на инфлација на храната во ЕУ.
Гледајќи ја големата четворка – четирите најнаселени земји на ЕУ – реалната инфлација на храната е под просекот на ЕУ во Германија (3,7%) и Франција (3,5%), но над неа во Шпанија (5,9%) и Италија (4,9%).
Кога се вклучени Европската зона на слободна трговија (ЕФТА), Обединетото Кралство и земјите кандидати за ЕУ, Турција (11,0%) објави највисока реална стапка на инфлација на храната.
Ако ја погледнеме стапката на инфлација на храната и безалкохолните пијалаци само во ЕУ, бројките се движат од 3,7% во Данска до 10,4% во Грција во октомври 2023-та година. Просекот на ЕУ е 7,6%. Ова го означи првото едноцифрено темпо од мај 2022-ра година. Годишната инфлација на храната е над 7,5% во 14 земји-членки на ЕУ, вклучувајќи ги Грција, Белгија, Шпанија и Франција.
Кои се двигателите на инфлацијата на храната?
Главните двигатели на инфлацијата на храната се зголемените трошоци за енергија, кои влијаат на целиот синџир на исхрана, од земјоделците до погоните за преработка и транспортот.
Дополнително, намалената понуда на основни земјоделски инпути како што се ѓубрива и добиточна храна претставуваат највисоки производни трошоци за земјоделците.
Ефектот од војната во Украина
Според ажурираниот извештај за безбедноста на храната на Светска банка од 9-ти ноември 2023-та година, европските земји се вклучени во листата на најпогодени региони.
„Многу земји се соочуваат со двоцифрена инфлација на цените на храната, при што регионите како Европа и Централна Азија се особено погодени поради прекинот на војната во Украина“, се истакнува во извештајот.
Земјите најпогодени од поскапувањето на храната
Домаќинствата имаат различни модели на потрошувачка во зависност од нивниот приход, културните навики и географската локација.
Овие модели се мерат со потрошувачката на домаќинствата, што го претставува она што луѓето го трошат на стоки и услуги за да ги задоволат нивните желби и потреби.
Во 2021-ва година, 14,3% од вкупните трошоци во ЕУ беа за храна и безалкохолни пијалоци.
Во 2022-ра година, 25,2% од потрошувачката на домаќинствата се потрошени за храна, вклучително и безалкохолни пијалоци, во Романија, потоа Литванија (20,4%), Бугарија (20,1%) и Естонија (19,9%).
Најмал удел во ЕУ има во Ирска (8,3%), Луксембург (9,0%) и Австрија (10,9%).
Кога ќе се вклучат земјите кандидати за членство во ЕУ, тие заземаат најголем дел од трошоците за храна – 43,6% во Албанија, 32,2% во Босна и Херцеговина, 30,6% во Македонија и 27,2% во Црна Гора.
Вистинската инфлација на храната е критична во овие земји, а домаќинствата со ниски приходи продолжуваат да се борат со кризата на трошоците за живот како резултат на тоа.
