Два дена откако Европската унија (ЕУ) објави дека ќе се заложи за глобално исфрлање на повеќето фосилни горива многу пред 2050-та година, „Shell Plc“ потпиша 27-годишен договор за снабдување на катарски течен природен гас (LNG) на Холандија, пишува „Bloomberg“.
Ова не е првиот голем договор што го поврзува блокот со фосилни горива по завршувањето на целниот рок – француската „TotalEnergies SE“ потпиша сличен договор минатата недела. Договорите го нагласуваат предизвикот за усогласување на амбицијата на ЕУ да постигне климатска неутралност до 2050-та година со нејзината потреба да ја обезбеди својата енергетска безбедност по минатогодишната историска криза.
„Се чини дека енергетските компании се обложуваат дека на Европа ќе и треба повеќе гас отколку што предвидуваат политичарите“, коментира Кристијан Егенхофер, аналитичар во Центарот за европски политички студии.
Иако Европа направи чекори во замена на увозот на евтин руски гас што ја поттикна нејзината економија, главно со купување ЛНГ од САД или Катар, забрзувањето на транзицијата кон почисти алтернативи се покажува тешко.
Владите во регионот имаат приоритет на проширувањето на обновливите извори на енергија (ОИЕ) откако руската инвазија на Украина ја истакна потребата на Европа од независни извори на енергија кои исто така предизвикуваат помала штета на животната средина.
Но, високите трошоци за задолжување и несигурноста за комерцијалната одржливост на некои технологии ги запреа инвестициите и ги покренаа прашањата за досегот на климатските цели на Европа. ЕУ има обврзувачка цел да ги намали стакленички гасови за најмалку 55% до 2030-та година во споредба со нивоата од 1990-та година и да не генерира емисии до средината на векот.
Во понеделникот, ЕУ одобри глобално исфрлање на фосилните горива, што значи дека земјите можат да согоруваат јаглен, гас и нафта само ако користат технологија за отстранување на емисиите од таа активност, како што е фаќањето и складирањето на јаглерод. Таквите методи во моментов се ограничени во обем. Условот ќе биде дел од преговарачкиот мандат на ЕУ на овогодинешниот самит на ОН за климата, „COP28“, во Дубаи.
„Долгорочните договори за снабдување со гас меѓу производителите и учесниците на пазарот не ја прават ЕУ зависна од природен гас, бидејќи тие не мора да ја обврзуваат ЕУ да го троши на внатрешниот пазар“, рече портпаролот на ЕУ за енергија и клима, Тим Мекфи.
Според двата договори потпишани со „Shell“, почнувајќи од 2026-та година, „QatarEnergy“ ќе испорачува до 3,5 милиони тони ЛНГ годишно на терминалот во Ротердам за 27 години. Истата сума ќе тече и во Франција, која направи пресврт на долгорочните договори за ЛНГ во минатата година кога го продолжи договорот за снабдување со американски производител што го раскина во 2020-та година.
Иако во моментов нема законски ограничувања за приватните компании да потпишуваат долгорочни договори, некои дипломати на ЕУ се загрижени поради тоа што зделките покажуваат дека врвните купувачи гледаат светла иднина за гасот и покрај облозите на блокот за обновливи извори на енергија. Други пазарни експерти велат дека е ризик за вклучените компании доколку транзицијата кон почиста енергија се покаже успешна.
„Приватните инвестиции во снабдувањето со фосилни гасови по средината на векот се изложени на ризик да бидат блокирани“, вели Матијас Бух од „Agora Energiewende“.
Во меѓувреме, Катар се обидува да најде клиенти и ги користи растечките стравови за енергетската безбедност за да склучи долгорочни договори. Земјата инвестираше десетици милијарди долари за да го зголеми производството за 64% до 2027-ма година. Додека европските компании првично не сакаа да потпишуваат долгорочни договори, „Shell“ купи акции во клучните проекти за ЛНГ на Катар, а италијанската „Eni SpA“ исто така покажа интерес.
Компаниите можеби ги поместиле договорите токму на време, бидејќи ЕУ се обидува да ги забрани договорите за снабдување со „нечисти“ фосилни горива, кои истекуваат по 2049-та година. Предлог-законот го преговараат земјите-членки и Европскиот парламент, со одлука за конечната форма се очекува пред крајот на оваа година.
Други европски енергетски компании ја отфрлија можноста за потпишување на толку долги договори во однос на климатските цели на регионот. Германскиот „Uniper“ не е подготвен да потпише договори за снабдување до 2050-та година, изјави нејзиниот портпарол.
Креаторите на политиките на ЕУ признаваат дека на некои енергетски интензивни индустрии ќе им требаат фосилни горива подолго и ќе треба да се потпираат на технологии за отстранување на емисиите, но нагласуваат дека тие не треба да се користат за одложување на климатските активности во секторите каде што се достапни ефикасни алтернативи.
