Наративот за „американскиот исклучителност“ продолжува да се промовира, поттикнат од силата на американската економија и пазарите во однос на другите развиени земји и од Кина која се бори. Но, овој самоуверен говор го игнорира степенот до кој американскиот раст сега зависи од дефицитите и долгот, напиша Ручир Шарма, претседател на „Rockefeller International“ за „Financial Times“.
Во однос на дефицитите и долгот, САД почнаа да изгледаат „исклучително“ на лош начин. Некогаш типичен, сега нивниот буџетски дефицит е најголем во развиениот свет. За време на пандемијата, тој се зголеми тројно на повеќе од 10 проценти од бруто домашниот производ, повеќе од двапати повеќе од врвот во другите напредни економии. Во наредните години, американскиот дефицит се очекува во просек да изнесува речиси 6 отсто од БДП-то, далеку над неговата историска норма и дури шест пати повеќе од просекот на другите напредни економии.
Како САД влегоа толку длабоко во црвено? Повеќето земји ги прекинаа програмите за трошење преземени за да се олесни економската болка од заклучувањето на пандемијата. Но, сите нови трошења од 6,7 трилиони долари на администрацијата на Бајден дојде по крајот на 2020-та година. Повеќето од нив немаа никаква врска со пандемијата.
Џо Бајден го користи чувството на криза за да започне нов договор во стилот на Френклин Делано Рузвелт од Големата депресија од 1930-тите, градејќи инфраструктура и индустрија навидум за да се натпреварува со Кина и да се бори против климатските промени. Ниту една друга влада не планира да троши толку многу, оставајќи ги САД сами на патот кон поголеми дефицити. Фановите на „Bidnomics“ го гледаат ова како паметна инвестиција. Но, тие го игнорираат огромниот обем на новото трошење и неговите потенцијални импликации за долгорочниот долг, инфлацијата и растот на земјата.
САД имаат дефицит речиси секоја година од 1960-тите, без да западнат во сериозна финансиска криза. Значи, конвенционалната мудрост е дека дефицитите не се важни. Многу економисти тврдат дека дефицитите се исплатат ако економскиот раст генериран од новата јавна потрошувачка ги надмине каматите на владата. Сепак, тоа беше полесно постигнато кога каматните стапки беа блиску до нула. Сега кога каматите растат, тоа е речиси невозможно.
Јавниот долг е на историски највисоки нивоа – повеќе од 100 проценти од БДП во развиениот свет – но се стабилизираше во Европа додека немилосрдно растеше во САД. Со придружниот брз пораст на каматните стапки, плаќањата на националниот долг се зголемуваат – и тоа се случува многу побрзо во САД.
Во рок од 10 години, каматите на американската влада ќе ги надминат трошоците за одбранбени и социјални програми како „Медикеид“. Банката за меѓународни порамнувања (БИС) вели дека напредните економии мора остро да ги намалат дефицитите во оваа средина со високи каматни стапки или да завршат со повеќе нови долгови отколку нов раст. Тимот на Бајден очигледно мисли дека овој совет не важи за водечката светска економска велесила.
До 2025-та година, трилиони вложени од оваа администрација ќе ги зголемат владините трошоци на 39 отсто од БДП-то, од кои повеќето нема да бидат покриени со нови приходи. Во другите големи напредни економии, трошењето нагло ќе се намали како дел од БДП-то, додека приходите остануваат релативно стабилни.
Под притисок на Конгресот, Бајден го потпиша Законот за фискална одговорност во јуни, оставајќи впечаток на воздржаност во трошењето. И покрај тоа што изгледа како големи намалувања од 1,3 трилиони долари во текот на 10 години, буџетскиот дефицит на САД сè уште се предвидува да се движи близу 6 отсто од БДП-то во следната деценија.
Иако инфлацијата неодамна се намали, таа сè уште е над 2 проценти (3% во јуни на годишна основа – забелешка), а бранителите на Бајден го обвинуваат нејзиното враќање на сè освен на неговите планови за трошење, вклучително и долготрајниот ефект на нарушувања во глобалниот синџир на снабдување. Иако инфлацијата порасна низ целиот свет, тоа се случи најостро во земјите кои трошеа најмногу за време на пандемијата. Малкумина трошат повеќе од САД. Една неодамнешна студија на Федералните резерви припишува две третини од неодамнешниот скок на инфлацијата во Америка на вишокот побарувачка, а половина од тоа зголемување на побарувачката на дефицитните трошоци.
Но, позитивното гледиште за американскиот исклучителност сè уште доминира. Многумина ги поддржуваат повиците на Бајден за поголема влада, отфрлајќи ги стравувањата од криза предизвикана од дефицитот како лажна тревога и подготовка за закана што никогаш не доаѓа. Тие се потсмеваат на идејата дека странците можеби некогаш ќе се уморат од финансирање на навиките за трошење во САД или да купуваат на американските пазари. Недостатоците на Америка се бледи и нејзината технологија блеска во споредба со нејзините конкуренти во Европа и Азија.
Па зошто некој би требало да се грижи за продлабочувањето на американскиот долг и дефицит? Затоа што сега е една од фискално најнеодговорните нации. Нејзиниот буџетски дефицит стана најголем во развиениот свет, а јавниот долг сега е трет – по оној на Јапонија и Италија. Намерното игнорирање на оваа нова реалност е крајно ризична грешка.
