Градежниот сектор во Европа се соочува со сериозни предизвици во перспектива, при што активноста најверојатно ќе се намали на среден рок. Вакви се очекувањата на експертите од Кофас во услови на високи цени на суровините, трошоци за енергија и плати и зголемени каматни стапки.
Прогнозата доаѓа и покрај позитивните податоци што ги објави секторот во првиот квартал од годината. За овој период, градежното производство во ЕУ порасна за 2,3% во споредба со последниот квартал од 2022-ра година. Ова е и покрај падот од 1,9% помеѓу март и февруари 2023-та година. Пријавениот раст главно се должи на заостанатите проекти, потпишани пред наведениот период и раната имплементација на големите инвестициски планови на ЕУ.
По руската инвазија на Украина, активноста во секторот опаѓа и во градежништвото (главно станбени) и во цивилните (инфраструктурни проекти) до август 2022-ра година. Сепак, градежните трошоци во Европа се зголемуваат дури и пред настаните на истокот поради проблемите со снабдувањето и испораките што се случија по глобалното заклучување. Градежните дозволи почнаа брзо да паѓаат по почетокот на војната, пад од 11% во последниот квартал од 2022-ра година во споредба со истиот период во 2021-ва година.
Наспроти ова, Европската централна банка ја зголеми основната каматна стапка осум пати за 400 базични поени од јули 2022-ра година до јуни 2023-та година. Ова зголемување, во комбинација со мрачните економски изгледи, предизвика пад на станбените кредити за 38% во првите три месеци во 2023-та година во споредба со минатата година.
Како што се намалува притисокот врз глобалниот синџир на снабдување, некои инфлаторни фактори ослабеа во 2023-та година во споредба со 2022-ра година, а се очекува да останат на овие нивоа. Понатаму, и покрај фактот што реалните плати веројатно ќе останат исти во 2023-та година, номиналните плати сепак се очекува значително да пораснат во 2023-та година (5,3% во еврозоната според прогнозата на ЕЦБ), што директно ќе влијае на номиналните трошоци за изградба, што се очекува да останат високи во 2023-та година.
Иако каматните стапки се зголемија повеќе од двојно помеѓу март 2022-ра година и истиот период во 2023-та година, ефектите од зголемувањето на клучните стапки на ЕЦБ не беа целосно рефлектирани во неодамнешните податоци, при што зголемувањето од 50 базични поени на 22-ри март е само делумно видливо, како што е растот од 25 базични поени во мај и јуни.
Зголемените каматни стапки имаа јасен ефект врз побарувачката за станбени кредити, кои опаѓаат четири последователни квартали, покажува истражувањето на службениците за заеми на ЕЦБ. Последните два квартали од оваа година всушност покажуваат поголеми контракции во споредба со истиот период во 2022-ра година отколку за време на големата финансиска криза од 2007-2008 година. Тоа е очигледно и во анкетите за довербата на потрошувачите, кои продолжуваат да покажуваат дека потрошувачите се двоумат да направат големи набавки на краток или среден рок.
Намалувањето на побарувачката го забавува пазарот на домување, при што продажбата на станови е намалена меѓу 8-11% во последниот квартал од 2022-ра година во споредба со истиот период претходната година во неколку земји. Во овој контекст, некои земји од ЕУ забележаа пад на цените на куќите за 4-5% на годишно ниво во април 2023-та година.
Покрај зголемувањето на каматните стапки, банките ги заоструваат и стандардите за кредитирање како за корпоративните, така и за купувањето домови за домаќинствата.
Градежната активност во Европската унија се очекува да се намали оваа година поради намалените градежни дозволи, зголемените трошоци за изградба, поскапите и тесни финансирања и намалената побарувачка за станови.
Сите овие фактори влијаат на профитабилноста на градежните компании. Нето профитните маржи за котираните градежни и водоводни компании паднаа пет последователни месеци, од 6,5% во четвртиот квартал од 2021-ва година на 2,8% во првиот квартал од 2023-та година.
