Африканските земји се соочуваат со криза на животниот стандард, ограничена глобална ликвидност и влошени климатски шокови.
Сето ова се влошува со неодржливите должнички оптоварувања, кои се продлабочија со депрецијацијата на локалните валути во однос на доларот и зголемувањето на каматните стапки од страна на Федералните резерви на САД, напиша Ханан Морси, главен економист во Економската комисија на Обединетите нации за Африка, за „Financial Times“.
Како резултат на тоа, африканските министри за финансии сега мора да направат невозможен избор помеѓу плаќањето на платите на државните службеници, држење на отворени училишта и болници и сервисирање на се поскапите долгови.
Сегашната ситуација има сериозни импликации за стабилноста на регионот и благосостојбата на неговите граѓани. Во годината од почетокот на пандемијата, 62 милиони луѓе во Африка беа турнати во сиромаштија; до крајот на 2022-ра година, околу 18 милиони повеќе се приклучија на нивните редови. Инфлацијата на храната и горивото тешко ги погоди семејствата бидејќи се зголемија трошоците за производство на основните добра.
„Ова е неправедно“, напиша Морси. Африканските земји се измачувани од шокови што тие не ги создадоа, но сепак имаат ограничено учество во мултилатералните одлуки што ги засегаат. Низа меѓународни настани во изминатите две години – самити на Г-20 и Г-7, состаноци на ММФ и Светска банка – можеа да дадат можности за промена на оваа динамика, но во голема мера не успеаја.
Има некои добредојдени иницијативи. Неколку земји посветија дополнителни ресурси на Фондот за раст и намалување на сиромаштијата (PRGT) на ММФ и на фондот за одржливост и зеленило. Членовите на Светска банка се согласија поефикасно да го користат билансот на состојба на финансиската институција за да позајмат повеќе средства.
Но, таквите обврски се бледи во споредба со сегашната потреба, која изнесува повеќе од 1 трилион долари годишно за справување со сиромаштијата и помош за изградба на системи за чиста енергија. Африканските земји видоа дека Западот презема чекори без преседан за поддршка на украинските банки, како и нивните сопствени економии. Во меѓувреме, Африка остана да чека, поттикнувајќи фрустрација и гнев. Ова треба да се промени.
Постои можност оваа ситуација да се промени на самитот на Новиот глобален финансиски договор во јуни. Состанокот, чиј домаќин е Франција, ќе има за цел да го зголеми финансирањето за одржлив развој, заедно со конкретни политички обврски за мобилизирање на овие средства. Тоа треба да доведе до три посебни, но значајни промени во политиката.
Прво, на африканските земји итно им е потребна поголема ликвидност. Развиените економии треба да ги зголемат своите обврски за „PRGT“. Акционерите и раководството на Светска банка мора да презентираат акционен план за тројно зголемување на грантови и заеми за земјите со низок и среден приход. Тие мора да се согласат дека специјалните права на влечење на ММФ – резервна актива создадена во 1960-тите за да им помогне на земјите со проблеми со ликвидноста – може да ги користат меѓународните банки за развој за да привлечат евтини кредити. Африканската банка за развој (АДБ) претстави убедлив технички предлог за ова. Со само 2,5 милијарди долари во „SDR“, АДБ може да даде дополнителни заеми од 10 милијарди долари преку својот хибриден капитален инструмент.
Второ, земјите кои се соочуваат со тешкотии со долгот бараат ефикасни, навремени и транспарентни процеси за реструктуирање на долгот. Рамката за третман на заеднички долг на Г-20 беше дизајнирана да го стори тоа, но за две години од нејзиното создавање, не беше постигнато преструктуирање за Замбија и Етиопија, додека Чад постигна условно решение на крајот на 2022-ра година. На рамката и треба реформа, вклучително и автоматски суспендирање на плаќањата за сервисирање на долгот на оние кои аплицираат и проширување на подобноста во земјите со среден приход. Само тогаш земјите можат да почнат да закрепнуваат наместо да бидат заглавени во циклус на отплата.
Трето, африканските земји мора да добијат значаен глас во овие критични дискусии.
Целиот африкански континент – со население од над 1,4 милијарди луѓе – ги има истите права на глас во ММФ како и 84-милионската Германија. Иако сегашната формула за гласање во голема мера се заснова на релативната економска големина и финансиската состојба на членовите, најголем дел од оперативните трошоци на Фондот ги плаќаат земјите во развој преку нивните камати на заемите од него. Овој систем треба да се реформира, можеби со создавање на нова категорија која ќе ја земе предвид ранливоста на земјите од надворешни шокови.
Глобален финансиски систем кој е одговорен и инклузивен ќе биде од корист за сите. Ако светот сака да избегне изгубена деценија за Африка, 2023-та година мора да биде година на акција – почнувајќи од состанокот во Париз за Новиот глобален финансиски пакт.
