Враќањето на инфлацијата изненади многумина, вклучително и централните банкари. Ова исто така важи и за резултатот од зголемувањето на номиналните каматни стапки. Овие изненадувања со себе донесоа и други, особено мини-шок во банкарскиот систем, пишува главниот економски коментатор на „Financial Times“, Мартин Волф.
Тогаш се поставува прашањето: „Што е следно?“ Дали инфлацијата ќе падне на ултра ниско ниво пред пандемијата или ќе биде долгорочен проблем, како што беше во 1970-тите и раните 1980-ти? Што ќе биде со каматните стапки?
Како што Стивен Кинг, советник на „HSBC“, забележува во „Ние треба да зборуваме за инфлацијата“, многумина беа премногу самозадоволни во врска со можноста за враќање на инфлацијата. Како што забележува и тој, штом инфлацијата, а пред сѐ инфлаторните очекувања ќе се вкорени, нивното отстранување станува многу болно.
Дали стигнавме до таа точка? Дали нашите институции имаат доволно доверба и дали инфлацијата е претежно минлива за да можеме да се вратиме на ниско ниво по ниска цена?
Според Мартин Волф, поверојатно е да се вратиме на инфлација од околу 2 отсто годишно, или можеби малку повисока. Тоа е и она што го очекуваат пазарите: се очекува инфлацијата во САД да биде 2,1%, приближно во согласност со целта на ФЕД, според филијалата на Федералните резерви во Кливленд. Ова покажува доверба дека целта ќе биде постигната. Премијата за ризик од инфлација се проценува на 0,5 процентни поени, што е во согласност со историските оценки.
Постојат два (се преклопуваат) аргументи зошто ова може да биде премногу оптимистичко. Една од нив е дека условите за снабдување станаа поинфлаторни. Деглобализацијата и другите шокови трајно ја намалија еластичноста на понудата на клучните ресурси. Ова ќе ги зголеми трошоците за одржување на ниска инфлација.
Другата е дека политичката економија на задржување на инфлацијата се влоши. Значи, општеството сега помалку се грижи за инфлацијата делумно затоа што не се сеќава на долг период на висока инфлација. Дополнително, владите сакаат да ја намалат нивната задолженост, која сега е многу повисока од пред 15 години, без ограничување на фискалните дефицити. Конечно, инфлацискиот џин сега излезе од шишето. Неговото враќање кај неа ќе биде болно.
Останувам неубеден, пишува Волф. Очигледно, не постои неопходна врска помеѓу понудата и инфлацијата, бидејќи побарувачката исто така е важна. Под услов агрегатната побарувачка да расте во согласност со потенцијалниот БДП, а структурата на вториот е релативно флексибилна, специфичните ограничувања се целосно компатибилни со ниската општа инфлација. Згора на тоа, одговорните за монетарната политика нема да сакаат да влезат во историјата како одговорни за губење на монетарната стабилност. Последно, но не и најмалку важно, тие знаат дека ќе биде многу полесно да се потисне инфлацијата сега, отколку подоцна да мора повторно да ја заостри политиката.
Да претпоставиме дека ова е точно. Тогаш инфлаторните компоненти на номиналните каматни стапки нема трајно да растат. Но, што е со вистинската ставка? Реалните каматни стапки паднаа една генерација пред да достигнат негативни нивоа за време на пандемијата. Оттогаш тие нагло се вратија. Што се случува сега?
Во својата најнова светска економска перспектива, ММФ се занимава со ова прашање со испитување на „природната каматна стапка“, која се дефинира како „реална каматна стапка која ниту ја стимулира ниту ја намалува економијата“. Тоа е, исто така, стапката со која може да се очекува инфлацијата да остане стабилна (во отсуство на шокови).
Природната каматна стапка не може директно да се набљудува. Но, тоа може да се цени. Главниот заклучок од анализата е дека „штом ќе помине сегашната инфлаторна епизода, каматните стапки веројатно ќе се вратат на нивоата пред пандемијата во развиените економии“. По неодамнешните шокови, реалните и номиналните каматни стапки ќе се вратат на нивоата што беа во 2019-та година. Конкретно, ММФ очекува ефектот од натамошното стареење да биде скромен, како и (обратен) ефект од повисокиот јавен долг.
Во март, двајца водечки макроекономисти, Оливие Бланшар (поранешен главен економист на ММФ) и Лоренс Самерс (поранешен секретар за финансии на САД) долго разговараа за ова прашање за Институтот за меѓународна економија „Петерсон“. Бланшар се доближи до позицијата на ММФ. Самерс, кој ја врати идејата за „постојана стагнација“ во економската дебата во 2015-та година, сега се предомисли, тврдејќи дека каматните стапки ќе бидат значително повисоки отколку во блиското минато.
Разликата не е голема. Бланшар тврди дека реалните каматни стапки ќе останат под реалната стапка на економски раст, што е критично за одржливоста на долгот. Тој не сугерира дека ќе се вратат на негативни нивоа. Самерс смета дека тие ќе бидат малку повисоки од проценките на ФЕД за природна реална стапка од 0,5 проценти.
Сепак, двајцата економисти не се согласуваат околу тоа дали стабилната побарувачка одразува привремени (поврзани со Ковид) фактори или потрајна сила. Како и колку одбивноста кон ризикот ќе ги одржува ниски приносите на сигурните средства. Тие не се согласуваат околу тоа дали застареноста дополнително ќе ги зголеми заштедите. Исто така и за веројатното влијание на јавниот долг врз каматните стапки. Во сите овие аспекти Бланшар зазема позиција што ги оправдува пониските природни стапки, а Самерс спротивното. Неговата позиција е блиска до онаа што ја зазедоа економистите Чарлс Гудхарт и Маној Прадан.
Да претпоставиме дека инфлацијата ќе падне на 2-3 проценти. Претпоставете и рамнотежна реална каматна стапка од 0-2 проценти. Тогаш номиналните краткорочни каматни стапки ќе бидат 2-5 проценти, а долгорочните (земајќи ги предвид премиите за ризик) – 3-6. На долниот дел од овој опсег, одржливоста на долгот би била лесна, но на повисокото, предизвик. Неизвесноста е голема. Сепак, реалноста може да биде поинаква.
Враќањето на инфлацијата го промени светот. Прашањето е колку. Само времето ќе покаже. Претпоставката на Волф е дека промената не е драматична.
