Рускиот нуклеарен извоз порасна од почетокот на таканаречената специјална воена операција во Украина, зголемувајќи ги приходите на Кремљ и консолидирајќи го неговото влијание врз новата генерација глобални купувачи, додека САД и нивните сојузници избегнуваат да ја санкционираат индустријата, пишува Блумберг.
Податоците на британскиот институт RUSI покажуваат дека продажбата на руско нуклеарно гориво и технологија во странство ќе се зголеми за повеќе од 20 отсто во 2022 година. Купувањата на членките на Европската унија се искачија на највисоко ниво во последните три години. Од Египет и Иран до Кина и Индија, бизнисот цвета.
Трговијата веќе носи многу пари, но тоа не е целосна мерка за нејзината важност, наведува „Блумберг“. Секој пат кога нуклеарниот гигант во Кремљ Росатом гради нов реактор, тој обезбедува парични текови и политичко влијание, потенцијално неколку децении однапред.
Атомската трговија создава обврзници кои траат. Тие вклучуваат големи однапред трошоци – при што Русија обично го обезбедува кредитот – и долгорочни договори за сервисирање на постројките, обука на нивните оператори и полнење гориво. Таквата финансиска и техничка соработка може да ги зајакне и дипломатските врски.
„Ова е дел од конкуренцијата на големата моќ во која се наоѓаме во моментов“, вели Едвин Лајман, директор за нуклеарна безбедност во Унијата на загрижени научници во Вашингтон. Руските лидери „ја гледаат нуклеарната трговија како начин за зајакнување на сојузништвото“.
Нивната задача, забележува „Блумберг“, им е олеснета поради недостатокот на конкуренција. Русија продолжи да инвестира во производството на нуклеарно гориво и технологија по распадот на Советскиот Сојуз, дури и кога индустријата атрофираше во другите делови на светот.
Тоа е една од причините зошто САД и нивните европски сојузници – кои ги разгледуваат санкциите против руската нуклеарна компанија од почетокот на конфликтот – не спроведоа казнени мерки. Со други зборови, тие стравуваат дека отсекувањето на сопствената нуклеарна индустрија од руските испораки би било премногу економски болно, пишува порталот.
„Росатом“ обезбедува околу една петтина од збогатениот ураниум потребен за 92 реактори во САД. Во Европа, компаниите кои произведуваат електрична енергија за 100 милиони луѓе се потпираат на оваа руска компанија.
Податоците на RUSI покажуваат дека членките на НАТО, вклучувајќи ги Бугарија, Чешка, Унгарија и Словачка, продолжиле да купуваат гориво на Росатом минатата година, и покрај барањата на Киев да ја прекине соработката и тврдењата дека Русија им ја „украла“ најголемата електрана во Европа.
Дури и во Украина, деветте реактори кои сè уште се под контрола на Киев се потпираат на руските резерви на гориво и ќе бидат потребни години за да се префрлат на друг снабдувач.
Земјите како Бугарија, Финска и Словачка, исто така, објавија планови за промена на добавувачите, но тоа не го спречи Росатом да го „прошири своето европско влијание“.
Унгарија учествува во изградбата на два нови реактори на Росатом. Русија покрива 80 отсто од трошоците со заем од 10 милијарди евра. До завршувањето на изградбата во следната деценија, проектот ќе биде една од најголемите странски инвестиции во Источна Европа. Унгарија е меѓу земјите на ЕУ кои се противат на вклучување на нуклеарното гориво во санкциите на блокот, додека други како Полска, Германија и балтичките земји ја поддржуваат идејата.
Податоците добиени од RUSI покажуваат дека залихите на гориво за старите реактори во поранешните советски републики сочинувале речиси две петтини од извозот на Росатом заклучно со 2019 година. Но, неговите најбрзорастечки пазари лежат подалеку, според Блумберг.
-Ова е геостратешка, а не комерцијална технологија“, вели Марк Хибс, нуклеарен аналитичар од Карнеги фондот за меѓународен мир. „Со обезбедувањето државно финансирање, Русија може да го преземе финансискиот ризик од земјите – додаде тој.
Шефот на Росатом, Алексеј Лихачев, овој месец рече дека компанијата преговара со околу 10 земји за нови проекти, а три или четири се блиску до потпишување меѓувладини договори. Во сите земји каде што „Росатом“ веќе гради нуклеарни централи, се се одвива според планот, додаде Лихачев.
Росатом не е хендикепиран поради правилата за нуклеарно оружје наметнати од американското Министерство за енергетика. Во Индија, под западните трговски ограничувања од тестирањето нуклеарно оружје во 1974 година, Русија испорачува нуклеарно гориво и гради два реактори кои треба да се отворат во 2025 година. Во Кина минатата година, Росатом обезбеди гориво во вредност од повеќе од 375 милиони долари за реактор за кој САД тврдат дека ќе ги зголеми залихите на нуклеарно оружје на Пекинг.
Јужна Африка, која во последните неколку недели ја посетија највисоките американски и руски претставници, е добар пример за стратешката димензија на нуклеарната трговија, оценува „Блумберг“.
Во единствената африканска земја која моментално користи нуклеарни реактори, владата дозволи договорот со САД да истече минатиот месец – кои им дадоа пристап до горивото во замена за гаранции за неширење на оружјето. Тоа отвори уште една врата за „Росатом“.
