Софтвер за шпионажа се користи во многу европски земји. Демократските права се под закана, се тврди во извештајот на Европскиот парламент.
Кога Илон Маск го купи Твитер, европскиот комесар за внатрешен пазар Тиери Бретон веднаш ја предупреди американската компанија дека мора да се придржува до правилата за конкуренција кои важат во Европската унија. А кога станува збор за злоупотреба на шпионски софтвер од страна на европските влади, речиси никој во европските институции во Брисел не е заинтересиран за тоа, критикува европскиот известувач на таканаречениот комитет Пега на Европскиот парламент, холандската ЕУ застапничка Софи Велд. Во исто време, како што вели, е сериозна закана за демократските права кога европските влади, под превезот на грижа за националната безбедност, користат Pegasus и сличен софтвер на неконтролиран начин и шпионираат владини критичари, новинари или противници, пишува Дојче веле.
Европска афера
„Злоупотребата е сеевропска работа“, се вели во привремениот извештај на истражниот комитет претставен од Софи во вторникот (8 ноември). „Земјите-членки користеа софтвер за следење на нивните граѓани за политички цели, односно за прикривање на корупција и криминални активности. Во исто време, како што додаде таа, ниту една национална институција не била подготвена да достави конкретни информации до Европскиот парламент, па затоа комисијата во својата работа морала да се потпира на јавно достапни податоци.
Комитетот сепак е убеден дека успеал да собере значителен број факти: „Ако сложувалката се состои од 1.000 парчиња, ние имаме 900 парчиња во нашите раце“, вели Софи ин’т Велд. Може да се претпостави дека сите земји-членки на ЕУ купиле шпионски софтвер и дека некои добро заработуваат од тргувањето со него, додава холандскиот претставник во парламентот на ЕУ.
„Кипар и Бугарија се извозни центри, Ирска организира даночни аранжмани. А Луксембург е финансиски центар за многу актери меѓу продуцентите“. Таканаречениот Wiretapper’s Ball, годишен состанок на актери од индустријата, се одржува во Прага наместо во Малта и е познат како омилено место за состаноци на главните протагонисти, додава таа.
Најпознат пример е израелската компанија НСО, која го произведува шпионскиот софтвер Пегасус – која неодамна предизвика голем политички скандал во Грција. Оваа компанија има претставништва во Кипар и Бугарија, а врши финансиски трансакции преку Луксембург. НСО има корист од внатрешниот пазар на ЕУ и слободата на движење во рамките на Европската унија. Продажбата на софтвер е свесно организирана на нетранспарентен начин, а финансиската структура е сложена, се вели во извештајот презентиран во Брисел: „Бизнисот цвета, профитабилен е“.
Грција, Унгарија, Полска…
Најпознатата жртва на шпионажа од страна на опозициските политичари и новинари во Грција е првиот човек на социјалдемократската партија Пасок и европратеник Никос Андрулакис. Неговиот мобилен телефон бил „заразен“ со софтвер за надзор „Предатор“.
Во меѓувреме списоците на можни жртви на неовластено следење се подолги. Минатиот викенд грчкиот премиер Киријакос Мицотакис повторно негираше дека има некаква врска со последните откритија. Срамота е да се тврди дека премиерот ги шпионирал сопствените министри“, рече тој на станицата АНТ1.
Никос Маранцидис, експерт за медиуми на Универзитетот во Солун, смета дека шефот на владата е многу одговорен: „Прво рече дека се е во согласност со законот, а сега вели дека ќе ги реши проблемите со Пегаз и Предатор. Невозможно е да се верува во сето она што тој го кажува“, тврди Маранцидис. И додава дека најлошото е што довербата на Грците во демократијата во нивната земја е длабоко разнишана поради оваа афера: „Многумина се шокирани затоа што повторно влегуваме во авторитарна фаза“. Во меѓувреме, грчката влада најавува дека сака да ја забрани продажбата на шпионски софтвер.
Извештајот на Европскиот парламент опширно се занимава со постапките на владите во Будимпешта и Варшава. Се вели дека Унгарија е една од првите земји од ЕУ што е вмешана во скандал со надзор. Според организацијата за заштита на човековите права Амнести интернешнал, во таа земја биле набљудувани повеќе од 300 политички активисти, новинари, адвокати и други лица. „Употребата на Пегазус се чини дека е дел од стратегијата за пресметано стратешко уништување на слободата на медиумите и слободата на мислење од страна на (унгарската) влада“, се вели во извештајот.
Минатата година, Полска практично ги укина ограничувањата на законските можности за надзор: „Правата на жртвите се минимизирани, а правните лекови станаа незначителни во пракса“, се тврди во извештајот. Владејачката партија има целосна надзорна контрола, а жртвите немаат кому да се обратат за помош, се додава.
Апел на Амнести интернешнал
Во меѓувреме, Amnesty International собра повеќе од 100.000 потписи за петиција испратена до Обединетите нации, со цел да се забрани продажбата и дистрибуцијата на шпионски софтвер.
„Постои итна потреба за подобра заштита на човековите права кога станува збор за извоз на технологија за надзор“, пишува генералниот директор на Амнести Ањес Каламар.
„Во моментов сме среде глобална криза со шпионски софтвер, во која приватните сфери на новинари, активисти и адвокати се цел на замолчување или заплашување.
Членките на ОН мора да престанат со практиката или да користат таков софтвер како средство за притисок или да ја толерираат оваа практика, додаде таа, пренесува ДВ.
