Преобразбата на Кина во светска продуктивна моќ е извонредна. Во 2001-ва година, кога се приклучи на Светската трговска организација (СТО), земјата беше незначителен играч на глобалната производствена сцена.
Токму членството во организацијата и годините на реформа на извозната економија и помогнаа на Кина да се докаже како најевтина „фабрика во светот“ за трудоинтензивните производи како што се текстил, играчки, облека, обувки и мебел, пишува „Quartz“.
Овие индустрии беа отскочна штица за Кина економски да се развива и да премине кон понапредно производство на стоки. Азиската земја сега сака да се фокусира на производство на производи од повисока класа, потпирајќи се на домашната потрошувачка за да ја нахрани економијата, оставајќи им ја работата на производство на ефтината и трудоинтензивната стока на другите.
Ако планот на Кина се реализира, кој ќе го заземе местото на земјата како „глобална фабрика“?
Ова е тема што Гордон Хансон, професор по економија на „Harvard Kennedy School“, ја допре во неодамнешниот труд со Националното биро за економски истражувања (National Bureau of Economic Research). За него во моментов нема јасен одговор на прашањето кој ќе биде наследник на Кина. Откако ги погледна кандидатите кои имаат најголеми шанси да ја преземат оваа улога, како и можноста Кина да продолжи да ја игра – со правење неколку важни промени, тој потврдува колку ова прашање навистина е збунувачко.
„Кој ќе влезе во чевлите на Кина, потсетува на нешто како загатка“, признава Хансон.
Најверојатни кандидати
Хансон ја фокусираше својата анализа на десет производи, вклучувајќи текстил, облека, обувки, спортски производи, скутери, играчки и многу повеќе. Откриено е дека уделот на Кина во светскиот извоз го достигна својот максимум во 2013-та година со 39,3% и падна на 31,6% до 2018-та година.
Можеби најочигледните кандидати за пополнување на испразнетото место во однос на извозот се економиите во развој во Азија, како што се Индија, Бангладеш, Камбоџа, Индонезија, Мјанмар, Пакистан, Шри Ланка и Виетнам. Само во Бангладеш, Камбоџа и Виетнам во последните две децении, се забележува значително зголемување на извозот на производи кои интензивно работат.
Бангладеш стана втор најголем извозник на облека во светот заради ниската цена, додека Виетнам стана омилена алтернатива на Кина за обувки и текстил.
Случајот не е помалку убедлив за кандидатите во Европа, Северна Африка и на Блискиот исток, како што се Романија, Полска, Мароко, Тунис и Турција. Најголемиот извозник на групата, Турција, со години значително не го зголеми својот удел на производи.
Кина како „следна Кина“
Можно е трудоинтензивното производство да остане во Кина, но да претрпи големи промени. Технологијата, а особено автоматизацијата, нуди ветување дека роботите ќе вршат активности што се повторуваат, додека луѓето се концентрираат на повешти активности.
Всушност, Кина е еден од светските лидери во користењето на индустриски роботи, но тие се воведуваат главно во автомобилскиот сектор и во електронската индустрија. Земјата не покажува голема желба да ги користи овие технологии за производство на евтина стока, што веројатно се должи на се уште широката понуда на евтина работна сила.
Постои уште една можност што Хансон ја разгледува. Кина е нерамномерно развиена, со најголем дел од трудоинтензивното производство концентрирано во големите градови. Оваа индустрија може да се пресели во други делови на земјата.
„Во тој случај, Кина на крајот ќе се замени себеси“, напиша Хансон.
Што ќе значи недостатокот на „следна Кина“ за индустријата?
Иако компаниите напорно работат на проширување на своите синџири за снабдување надвор од Кина и за многумина ја истражуваат можноста за производство на производи поблиску до нивните крајни потрошувачи, вклучително и во Европа и САД, напуштањето на азиската земја ќе биде скап и сложен потфат.
Но, што би се случило доколку трошоците продолжат да растат во Кина и компаниите да не ја напуштаат земјата?
Студијата на Хансон не ги специфицира специфичните последици, но забележува дека еден од ефектите може да биде зголемувањето на цените на производите како што се облеката и обувките за компаниите и крајните корисници.
„Ние сме навикнати да добиваме многу ниски цени за овие добра и не знам дали целосно цениме колку паднаа цените на овие производи во споредба со другите во последните 20 години“, рече тој.
„Брзата мода е последица на подемот на Кина“, додаде Хансон.
