Пораката од водечките светски централни банкари на крајот на јуни не можеше да биде појасна. Гувернерот на Банката на Англија, Ендрју Бејли и неговите колеги од Федералните резерви и ЕЦБ, Џеј Пауел и Кристин Лагард, инсистираат на тоа дека високата инфлација и високите каматни стапки ќе продолжат, пишува колумнистката на „Financial Times“, Клер Џонс.
Што се однесува до САД и еврозоната, сепак, инвеститорите и понатаму не се убедени дека она што се покажа како најлошиот напад на инфлација во една генерација ќе трае се додека велат оние што ја одредуваат стапката, и покрај порастот на приносите на обврзниците минатата недела.
Инвеститорите сè уште очекуваат ФЕД да ги намали трошоците за позајмување до крајот на оваа година или почетокот на следната година, и покрај облогот на Пауел, изразен на настанот Синтра на Европската централна банка, дека ценовните притисоци ќе останат над клучниот таргет за инфлација од 2% по крајот на 2024-та година.
Свртувањето на брзите зголемувања на каматните стапки што ги видовме во изминатата година од ЕЦБ може да потрае малку подолго. Но, пазарното размислување не е во чекор со размислувањата на одредувачите на стапки во еврозоната. Инвеститорите очекуваат уште две зголемувања за четврт поен во еврозоната оваа година, проследени со две намалувања во 2024-та година.
Во Британија, пазарите ги менуваат очекувањата во друга насока. Тие сега веруваат дека АЦБ ќе мора да стане поостра, зголемувајќи ги стапките од нивното сегашно ниво од 5% на врвот од 6,5% во март 2024-та година, предизвикувајќи поголема болка за имателите на хипотеки во земјата.
Но, дури и во Британија, каде што притисокот врз цените останува многу посилен отколку во САД или Европа, постои трошка надеж за промена во начинот на кој компаниите ги одредуваат цените.
Многу централни банки, вклучително и АЦБ, испитуваат илјадници фирми секој месец за да видат како тие ги одредуваат цените. Овие студии откриваат дека цените не само што силно се зголемиле, туку и преку почести корекции. Анкетата на АЦБ со главните финансиски директори на деловните субјекти покажува дека пред да се забрза инфлацијата, речиси половина од фирмите ги одредуваат своите цени само еднаш годишно. Сега таа бројка се намали на околу една третина.
Тоа е интуитивно. Тесните грла на синџирот на снабдување што се појавија за време на пандемијата, и беа влошени со руската инвазија на Украина, заедно со повисоките трошоци за енергија ги изложија компаниите на брзи промени на цените. Нормално, тоа значи почести промени во она што го наплаќаат на своите клиенти.
Промената на фреквенцијата е драматична. Според AЦБ, повеќе од една петтина од бизнисите во Обединетото Кралство ги менувале цените еднаш квартално минатата година, повеќе од нешто повеќе од една десетина во 2019-та година. Загрижувачки е што речиси 15 проценти ги менувале цените еднаш месечно, во споредба со околу 5 проценти во 2019-та година.
Но, колку брзо компаниите ќе ги намалат сега кога притисокот се намалува? Има некои позитивни знаци. Графикон земен од презентацијата во Синтра од главниот економист на AЦБ, Хју Пил, покажува дека оние фирми кои преземаа почести промени на цените минатата година очекуваа инфлацијата да биде пониска во 2023-та година. Тие очекуваат да ги зголемат цените во просек за 5% помеѓу сега и следниот јуни. За споредба, компаниите кои годишно ги зголемуваат цените очекуваат раст од речиси 6 проценти.
„Нема простор за самозадоволство во врска со ризикот од поинфлациско опстојување со оглед на неодамнешните случувања во цените на услугите и растот на платите. Но, оваа студија за ценовното однесување на фирмите нуди некои докази во друга насока“, коментира Пил.
Фирмите, исто така, се повеќе можат да ги намалат цените. По големиот пораст минатата година, податоците од минатата недела покажаа дека трошоците на производителите од еврозоната паднале за прв пат од 2020-та година во годината до мај, во услови на остар пад на цените на енергијата. Во Обединетото Кралство, овие трошоци се зголемија за само 0,5% – помалку за речиси 24 процентни поени од нивниот врв во летото 2022-ра година.
Во некои области, компаниите реагираат со намалување на потрошувачките цени. Американското млеко е еден пример. Во текот на 2022-ра година, „USDA“ забележа осум промени во цената на галон полномасно млеко купено во продавница во Вашингтон, од најниско ниво од 4,19 долари на почетокот на годината на највисоко ниво од 5,04 долари во август 2022-ра година. По неколку намалувања од потоа, цените годинава се намалија три пати, од 4,99 во јануари на 4,19 во јуни.
Пошироко, инфлацијата на храната во САД неодамна се намали поради падот на меѓународните пазари на големо минатата година. Се појавуваат знаци дека европските цени на храната наскоро ќе го следат овој тренд.
Сепак, падот на цените можеби не е толку драматичен како оние на трошоците на производителите. Добијте ги трошоците за дизел во Британија што може да се менуваат секојдневно. Извештајот на Канцеларијата за конкуренција и пазари покажа дека кога трошоците на производителите се зголемуваат, трговците на мало брзо ги зголемуваат цените. Кога трошоците на производителите паднаа, потрошувачките цени исто така паднаа – но многу помалку. Распределбата помеѓу она што трговците на мало го трошат и она што го плаќаат клиентите сè уште беше далеку над историските нивоа од мај 2023-та година, и покрај големиот пад на цените на големо.
Мешаната слика објаснува зошто централните банкари, и во Британија и на други места, се толку претпазливи да ја променат својата порака. Откако првично инсистираа дека ценовните притисоци ќе се покажат краткотрајни, тие нема да бидат подготвени да прогласат победа над инфлацијата сè додека доказите не бидат убедливи. Меѓутоа, инвеститорите кои бараат индиции за инфлацијата, можеби ќе сакаат внимателно да го следат темпото со кое секојдневните стоки стануваат подостапни.
