Навистина се работи за „економија, глупаво“. Џејмс Карвил ја измисли оваа фраза за време на претседателската кампања на Бил Клинтон во 1992-ра година. Тој беше во право. Економијата не е сè, но е речиси сè, пишува главниот економски коментатор на „Financial Times“, Мартин Вулф.
Самата модерна демократија немаше да се роди да не беа можностите создадени од одржливиот раст. Политичката стабилност зависи и од позитивната сума политика што ја создава економскиот раст. Ако, како сега во Британија и другите земји со високи приходи, економијата стагнира, политиката станува тешка бидејќи една група не може да има повеќе без другите да имаат помалку. Борбата станува пожестока ако работната сила се намали во однос на населението, па така трансферите финансирани од даноци имаат тенденција да растат како дел од националниот доход.
Денес, фокусот е на неодамнешниот шок за агрегирање на реалните приходи, таканаречената криза на трошоците за живот. Оваа криза се опишува како последица на наглиот раст на цените. Денешната реалност, сепак, одразува не еден туку четири случувања: долг период на стагнација на реалните приходи; пандемијата; постпандемиското влошување на „трговските услови“ на земјата (релативните цени на нејзиниот увоз наспроти нејзиниот извоз), во голема мера влошено од влијанието врз цените на енергијата од руската војна против Украина; и на крај висока инфлација. Еден резултат на второто е што доведува до големи и неочекувани намалувања на реалните примања на работниците чии плати ги одредува владата, со ефектите што сега ги гледаме во борбите на нејзините вработени, пишува Волф.
„Размислете за секој елемент во оваа приказна“, поттикнува тој.
Според најновите податоци на ММФ, реалниот бруто домашен производ по глава на жител во Британија порасна за само 6 отсто помеѓу 2008-ма и 2022-ра година. Ова е второ најлошо остварување во Г-7 по Италија. За да се стави овој страшен резултат во контекст, реалниот БДП по лице во Британија се зголеми за импресивни 33 проценти во 14-те години од 2008-ма година со намалувањето на трошоците, што ја влоши и онака лошата ситуација.
Во 2020-та година дојде пандемијата. Помеѓу 2019-та и 2022-ра година, реалниот БДП по глава на жител во Британија се намали за 1,9 отсто, што е најголем пад во Г-7. Едно објаснување за овој голем удар на БДП-то е всушност влошувањето на трговската размена на земјата, која е нето-увозник на енергија.
Според Силвана Тенреиро, членка на Комитетот за монетарна политика на Обединетото Кралство, трговските услови на земјата се влошија за 9,5 отсто помеѓу февруари 2020-та година и септември 2022-ра година. Делумно како резултат на тоа, реалниот БДП и потрошувачката на домаќинствата остануваат уште под слабиот тренд 2013-2019 година За споредба, САД уживаат во подобрување на трговските услови и веќе се вратија на трендовите пред пандемијата, делумно како резултат.
Конечно, се зголеми и општото ниво на цените, што доведе до големи промени во распределбата на реалниот доход. Според ММФ, потрошувачките цени пораснале за 21 отсто помеѓу крајот на 2020-та и 2023-та година. Очигледно, ова наметнува огромно намалување на реалните трошоци за оние чии плати номинално не се зголемуваат значително.
Така, да, потресите во изминатите неколку години беа големи и неочекувани, но она што особено го отежна справувањето со нив беше долгиот период на стагнација и штедење што им претходеше. Всушност, сè стана многу потешко за управување во овој контекст, истакнува Мартин Вулф.
Поранешната премиерка Лиз Трас, според Вулф, е во право за една работа: економскиот раст е важен. Но, таа и нејзиниот министер за финансии Кваси Квартенг немаа јасна идеја за тоа како треба да се постигне побрз раст. Да, стимулациите се важни, како и здравите јавни финансии, ниските каматни стапки, отворената економија и репутацијата за добро економско управување. Голем дел од ова беше жртвувано на тотемската политика на Брегзит. Сè уште не е готово: размислете за бесмисленоста на „Законот за задржување на ЕУ“, кој е план за „ревизија или укинување“ на голем дел од законодавството добиено од ЕУ што ја формира основата на националниот живот во Британија денес.
Сето тоа е само танцување на палубите на Титаник. Тешко е да се поверува дека Британија ќе напредува, па дури и ќе опстане како мирно и уредно демократско општество без побрз економски раст. За да го постигне ова, земјата ќе треба да ги зголеми своите ужасно ниски национални стапки на заштеди и инвестиции, да изгради многу повеќе домови, да го реформира својот пензиски систем за да генерира повеќе ризичен капитал, да создаде динамични нови бизниси, да го отвори патот за повеќе добри можности за трговија со нејзините европски соседи, да понудат висококвалитетни работни места на своето население и да го финансираат образованието и обуката што ги посакува. Само ако сето ова се направи, земјата ќе може да си ги дозволи јавните услуги што и се потребни и кои јавноста сигурно ќе продолжи да ги бара, заклучува Волф.
