Секој пат кога ќе го обложите дното на плехот со хартија за печење наместо маснотии и брашно, постои голема веројатност дека доброволно сте внесле прилично голема количина на „вечни хемикалии“ во вашето тело.
Овие хемикалии се кријат зад акронимот PFAS и тие се толку штетни за здравјето што дури девет здруженија за заштита на потрошувачите од девет различни европски земји неодамна се здружија за да спроведат големи, масовни тестирања на производи за широка потрошувачка од различни производители и трговци на мало.
Еден од учесниците беше и Словенија, која испрати 25 свои производи на тестирање.
Оваа масовна европска анализа имаше за цел да го истражи степенот до кој европските потрошувачи се изложени на пер- и полифлуорирани хемикалии, голема група чие производство започна во 50-тите години на минатиот век, кои со текот на времето се акумулираат во човечкото и животинското тело и се поврзани со здравствени проблеми како зголемена подложност на инфекции, зголемено ниво на холестерол и пониска родилна тежина кај бремени жени.
Патем, хемикалиите PFAS се поврзани со различни здравствени проблеми.
Со оглед на резултатите, се чини дека веројатноста за избегнување на внесот на PFAS во телото е прилично мала.
Имено, од повеќе од 200 анализирани производи од здруженијата, овие хемикалии се откриени кај дури 30 отсто од нив, а четвртина од испитаната стока ја содржела „вечната“ хемикалија во количини кои се повисоки од моментално дозволените според прописите или новите прописи кои ќе стапат на сила во 2026 година, што предизвикува загриженост.
Категориите на производи кои вообичаено се поврзани со појавата на PFAS завршија на големиот тест: тоа се главно производи кои се водоотпорни или отпорни на маснотии, производи за лична хигиена како шампон или забен конец, кеси за пуканки во микробранова печка, разни обвивки, пластифицирани покривки за маса, спрејови за импрегнација и спорни колачиња.
Последново се покажало како особено проблематично, па така во четвртина од калапите биле пронајдени опасни хемикалии, а третина од тестираните микробранови кеси за пуканки од различни брендови ја имале „вечната“ хемикалија во нив.
Тоа не е дозволено според постоечките прописи.
Интересно е тоа што хартијата за печење, која инаку е позната како производ што обично содржи PFAS, всушност била безбедна во Словенија: меѓу десетте примероци земени од словенечкиот пазар, ниту една не содржела ни траги од овие хемикалии. Сепак, се предупредува дека при печењето колачи е побезбедно да се користи старомоден начин на покривање на тавата со маснотии и брашно, наместо хартија, каде што постои можност за присуство на полифлуорирани алкилни материи.
Бидете внимателни со производите од Тему
Бидејќи здруженијата честопати се преоптоварени со барања од потрошувачите подетално да ја испитаат безбедноста на стоките купени од платформи како Temu, Shein или Amazon, европските потрошувачи ги вклучија овие производи во тестот, но резултатите покажаа дека нема отстапувања меѓу нив во споредба со стоките што се продаваат во редовните продавници, иако некои производи беа сомнителни.
На пример, еден калап за торта, купен преку платформата Тему, содржел прекумерно количество хемикалии во однос на прописите што ќе важат од 2026 година, а еден примерок од перничиња за столици и заштитни навлаки за душеци содржел премногу хемикалии според постоечките правила.
Тестот, исто така, покажа дека кинеските ленти за забрзување на заздравувањето на спортските повреди имаат прекумерно количество хемикалии PFAS, поради што се ставени во црвената категорија, односно опасен производ.
Иако е познато дека забниот конец може да биде ризичен производ во однос на PFAS, истражувањата покажаа дека производот обично содржи високи нивоа на вкупен органофлуор, но не и специфичен PFAS. Тестирани се 35 производи, а кај 6 е откриено високо ниво на органски флуор, односно 17%, додека појавата на флуор била почеста кај производите достапни на словенечкиот пазар – дури 21%.
Тие предупредуваат дека овие хемикалии можат да завршат во животната средина веќе за време на производството, преку издувните гасови и отпадните води од индустриското производство, аеросоли од спрејови за импрегнација, носење функционални облоги на облеката или при гаснење пожари. Некои од нив кога ќе стигнат до околината можат да се променат и да станат уште поштетни, а поради присуството во воздухот, водата и почвата завршуваат во човечки и животински тела.
