Првичниот предлог на Доналд Трамп САД да добијат огромен дел од минералните ресурси на Украина беше дочекан со ладен прием, но неодамнешните вести на оваа тема сигнализираат дека Киев е подготвен да потпише.
Последниот нацрт, објавен денеска од Европејскаја Правда, сè уште не ги обврзува САД да и дадат на Украина конкретни безбедносни гаранции.
Но, тоа ќе ги поврзе финансиските интереси на САД со долгорочното обезбедување на Украина со тоа што ќе бара фондот за приходи од минерали во голема мера во американска сопственост да се инвестира во „безбедноста и просперитетот на Украина“ и со спречување на САД да го продаваат својот удел без согласност на Украина.
Американскиот претседател Доналд Трамп им вети на своите поддржувачи брз крај на војната во Украина. Американските даночни обврзници платија 114 милијарди евра за поддршка на Киев – околу 0,5% од американскиот бруто домашен производ (БДП) – што САД ги обезбедија, вклучувајќи воени ресурси во вредност од 64 милијарди евра.
Но, како што неодамна истакна историчарот Ниал Фергусон во онлајн дебата со потпретседателот на Трамп, Џеј-Ди Венс, на мировните договори често им претходат преговори кои траат со години.
Покрај тоа, Трамп сега има пореална идеја за вредноста на ретките метали достапни во Украина преку американските бизниси.
„Договорот за пристап до минералите на Украина е „начин на Трамп да им покаже на гласачите дека е способен да постигне брзи победи“, рече Олена Прокопенко, висок соработник за односите меѓу Украина и САД во „German Marshall Fund“, трансатлантски тинк-тенк.
Од „колонијален договор“ до „балансиран договор“
Во интервју за Еурактив, Прокопенко вели дека неодамнешните промени во договорот го прават многу поприфатлив за Украинците.
„Од првичниот колонијален договор што Трамп се обидуваше да и го наметне на Украина, ова еволуираше во побалансиран договор“, истакнува таа.
За неа, претстојниот договор е знак дека Трамп почнува да ги гледа работите „пореално за фактот дека Путин продолжува да го отфрла прекинот на огнот“.
Таа го поздрави фактот дека новата верзија содржи „експлицитно спомнување на безбедноста и како придонесите во фондот ќе бидат насочени кон постигнување безбедност“.
Прокопенко вели дека сегашниот нацрт-договор во суштина е „меморандум за намери“ за поставување на основата за подетален договор. Тоа значи дека овој договор не мора да биде ратификуван од украинскиот парламент, кој мора да го чека конечниот договор.
Во преамбулата на договорот се наведува дека „американскиот народ сака да инвестира заедно со Украина во слободна, суверена и безбедна Украина“.
Каде е местото на Украина на преговарачката маса?
Но, на хартија, договорот сè уште бара многу повеќе од Украина отколку од САД, кои не се директно обврзани да ја гарантираат украинската слобода, суверенитет или безбедност на кој било начин.
Киев ќе се обврзе да плаќа 50% од приходите од „идната монетизација“ на различни национални природни ресурси – вклучувајќи минерали, нафта и гас – во заеднички инвестициски фонд кој во голема мера ќе биде во сопственост на САД.
„Но, иако самиот договор не ги обврзува САД речиси на ништо, тој ефикасно и купува на Украина место на мировната преговарачка маса“, нагласува Прокопенко.
„Претседателот Зеленски беше тој што ја вклучи оваа точка во првичниот план“, додава таа.
Според неа, Зеленски предложил САД да размислат за соработка со Украина во екстракција на минерали од ретки земји, па сега му е многу тешко целосно да се откаже од овој предлог.
„Тоа би ја исклучило Украина целосно од преговарачкиот процес“, посочува Прокопенко.
Ако Трамп ја прекине американската воена помош, на Украина ќе и биде значително потешко да продолжи да ја одбива Русија. Тоа би ја оставило во најслаба можна позиција во претстојните мировни преговори. Зеленски има силен поттик да му угоди на Трамп на кој било начин.
Уметноста на договорот
Што се однесува до тоа што Америка добива од договорот, придобивките, иако потенцијално значајни, се помалку очигледни отколку што изгледаат на прв поглед.
На пример, „идната монетизација“ на ресурсите на Украина – или „идните извори на приходи“ – ги исклучува сите постоечки извори на приходи што Украина веќе ги добива, се наведува во договорот.
Со други зборови, фондот на Трамп нема да добие пари додека Украина не биде доволно мирна и безбедна за да овозможи понатамошен развој на нејзините природни ресурси.
Во меѓувреме, украинското вето на секој американски обид за приход значи дека САД можат да профитираат директно од фондот само преку своите инвестиции во украинската инфраструктура.
„Ова го прави долгорочната безбедност услов за ова партнерство да биде вредно“, вели Прокопенко.
„Договорот „би барал траен мир за да донесе какви било опипливи придобивки“, тврди таа.
„Ако Русија се прегрупира и повторно ја нападне Украина, сите странски инвестиции, вклучително и оние направени според овој договор, ќе бидат загрозени“, додаде Прокопенко.
Според неа, добивањето воено осигурување за големи проекти, вклучително и екстракција на минерали, што го сака Трамп, е исклучително тешко.
Но, дури и на долг рок, не постои гаранција дека природните ресурси на Украина ќе генерираат доволно приходи за фондот да ги компензира САД за досегашната помош за Киев, предупредува Прокопенко.
