Во македонската фолклорна традиција, светците заштитници заземаат централно место во духовниот и културен живот на селата.
Нивната улога не е само религиозна, туку тие се длабоко вкоренети во колективната свест како симболи на заедништво, заштита и верба во подобро утре.
Светците како чувари на селските традиции
Во секое македонско село, обичаите и легендите за светците се пренесуваат од генерација на генерација.
Свети Никола, Свети Димитриј и Свети Илија се некои од најчесто славените заштитници, но многу села имаат свои уникатни светци, за кои веруваат дека ги штитат од несреќи, суша или од болести.
Прилепското село Гостиражни, на пример, го слави Свети Атанас како свој заштитник.
„Светецот е нашиот заштитник, нашата надеж. Од мали нозе учиме да го почитуваме и неговото име го носиме со гордост“, ни изјави жител на Гостиражни, кој го сретнавме на железничката станица во ова село.
Легенди за натприродни чуда
Приказните за светците заштитници често се поврзани со натприродни чуда.
Во селото Брвеница, народот верува дека Свети Јован еднаш спречил разорен пожар кој се приближил до нивните домови.
Според легендата, ноќта пред празникот на Свети Јован, огромен облак со дожд се појавил од никаде и го изгасил пожарот.
„Ова не е само мит, тоа е дел од нашата историја. Оваа приказна ја раскажувам на моите деца за да сфатат колку е важно да ги почитуваме нашите корени“, вели Јован од Брвеница.
Обредите како симбол на заедништво
Покрај духовното значење, празнувањето на светците заштитници е и време кога селото повторно оживува.
Граѓаните кои заминале во градовите се враќаат за да бидат дел од заедничките обреди. Жените приготвуваат традиционални јадења, а мажите организираат собири на отворено.
„Свети Петка е нашиот заштитник, и секој октомври правиме голем панаѓур. Тоа е време кога сите сме заедно, без разлика на тоа каде сме заминале,“ вели Ристо Димитровски, кој сега живее во Скопје, но секоја година се враќа за празникот во своето родно село.
Легендите за светците заштитници на македонските села се повеќе од обични приказни.
Тие се дел од идентитетот на луѓето, нивната поврзаност со минатото и заедничката надеж за иднината.
Во денешно време, кога модернизацијата ги избледува старите обичаи, овие приказни остануваат мост меѓу минатото и сегашноста.
Б.З.М.
