Кога њујорчаните го пијат утринското кафе, всушност на нивната електрична мрежа е потребна вистинска енергија. Десетици електрани работат со полн капацитет бидејќи побарувачката за енергија расте за време на појадокот и продолжува да се зголемува додека жителите на градот не ја завршат вечерата, пишува „CNN“.
Огромен дел од таа енергија продолжува да се генерира од природниот гас што ја затоплува планетата, и додека поголемата држава Њујорк се обидува брзо да ја „зазелени“ својата мрежа за да ги забави климатските промени, нема секогаш доволно ветер или сонце за поштеда. Технологијата за складирање на обновлива енергија на долги периоди, исто така, сè уште не е целосно совладана.
Група претприемачи бараат решение на 4.800 километри – но не западно до сончевата Калифорнија со нејзиниот сончев потенцијал, туку од исток до сивата и дождлива Британија.
Групата сака да го изгради најголемиот подводен интерконектор во светот, поврзувајќи ги Европа и Северна Америка со три пара високонапонски кабли. Каблите ќе се протегаат на 3.000 километри и ќе го преминат целото дно на Атлантскиот океан за да ги поврзат местата како западна Британија со источна Канада и евентуално Њујорк со западна Франција.
Интерконекторот ќе испраќа обновлива енергија и на исток и на запад, искористувајќи го движењето на сонцето.
„Кога сонцето е во својот зенит, веројатно имаме повеќе енергија во Европа што можеме да ја искористиме“, вели Сајмон Лудлам, основач и извршен директор на „Etchea Energy“ и еден од тројцата Европејци кои го водат проектот.
„Имаме ветер и многу сонце. Ова е добро време да ги испратите во центар за побарувачка како што е источниот брег на САД“, додава тој.
„Пет или шест часа подоцна, сонцето е во својот зенит на источниот брег, а ние во Европа се вративме на вечера, па протокот е во спротивна насока“, забележува Лудлам.
Трансатлантскиот интерконектор сè уште е предлог, но мрежите на кабли за зелена енергија почнуваат да се шират низ морското дно низ светот. Тие брзо стануваат дел од глобалното климатско решение, носејќи огромно количество на обновлива енергија во земјите кои не можат сами да ја направат зелената транзиција. Но, тие исто така создаваат нови врски кои ја менуваат геополитичката карта и насочуваат некои од енергетските војни во светот надолу во океанските длабочини.
Потребата од декарбонизација никогаш не била поитна. Светот треба да се одвикне од фосилните горива и приближно да ги преполови емисиите на јаглерод оваа деценија ако сака да ги ограничи климатските промени на нивоа на кои луѓето и екосистемите можат безбедно да се прилагодат и да преживеат, вели за климата Меѓувладиниот панел за климатски промени.
„Подморските кабли може да се покажат како многу важна алатка за забрзување на навлегувањето на обновливата енергија. Светот заостанува во своите цели за климата, бидејќи повеќето земји сè уште не го спроведуваат Парискиот договор за намалување на загадувањето од затоплувањето на планетите“, велат аналитичарите во „Climate Action Tracker“.
Каблите за напојување веќе поминуваат помеѓу голем број земји во Европа, повеќето од нив ги поврзуваат со соседните земји. Не сите носат исклучиво обновлива енергија, ова понекогаш одлучува енергетскиот микс на земјата, но новите обично се градат за зелена енергетска иднина.
Британија, каде земјиштето за централите е ограничено, веќе е поврзано со Белгија, Норвешка, Холандија и Данска под вода. Таа потпиша договор за соларна енергија и ветер со Мароко за да ги искористи долгите часови сончева светлина и силните ветрови на екваторот во оваа африканска земја.
Слични предлози се појавуваат низ целиот свет. Проектот „Sun Cable“ се стреми да донесе соларна енергија од сончевата Австралија, каде што земјиштето е изобилно, во градот-држава Сингапур во Југоисточна Азија, кој исто така има многу сонце, но многу ограничено земјиште за соларни паркови.
Индија и Саудиска Арабија планираат да ги поврзат своите енергетски мрежи преку Арапското Море, дел од планот за поширок економски коридор за поврзување на Азија, Блискиот Исток и Европа. Тој ја има поддршката од администрацијата на Бајден поради неговиот потенцијал да се спротивстави на кинеската иницијатива „Еден појас, еден пат“, која главно се состои од енергетски и инфраструктурни проекти кои му помагаат на Пекинг да го зголеми своето богатство и влијание ширум светот.
„Каблите меѓу Европа и САД можат да носат 6 гигавати енергија во двете насоки со брзина на светлината“, вели Лоран Сегален, основач на лондонската компанија за обновливи извори на енергија„ Megawatt-X“, која е дел од триото што го предлага трансатлантскиот интерконектор. Ова е еквивалентно на моќта што шест големи нуклеарни централи можат да ја генерираат, пренесена во речиси реално време.
Руска агресија на море
Трансатлантскиот интерконектор е во рана фаза и ќе има потреба од поддршка од голем број земји и држави, како и значителни инвестиции. Во најдобар случај, тој би можел да биде изграден до 2035-та година.
Тројката зад мегапроектот е оптимист дека тој ќе најде поддржувачи не само за да ги забави климатските промени, туку и да и се спротивстави на Русија во глобалните енергетски војни и битката против Кина за доминација во технологиите за чиста енергија кои најдоа нови граници под морето.
Трите компании не бегаат од геополитичките импликации на нивниот проект. Наместо тоа, тие фрлаат удар кон Русија избирајќи да ја наречат нивната интерконекција Северноатлантска трансмисија една врска – или НАТО-Л.
Надежта е дека проектот ќе има позитивни импликации за глобалната безбедност – интерконекторите ќе ги принудат земјите внимателно да размислат кои треба да бидат нивните сојузници во геополитичкиот свет што брзо се менува и да размислат двапати пред да влезат во дипломатски спорови или уште полоши, во воени конфликт.
Тоа веќе се случува со фосилните горива. Гасоводот „Северен тек 2“ од Русија до Германија беше напуштен во 2022-ра година по целосната инвазија на Русија на Украина, а подоцна беше саботиран на море. Европските земји почнаа поактивно да ја споделуваат својата енергија меѓу себе во овој момент, делумно преку нивните постоечки мрежи на подморски кабли, со цел помалку да се потпираат на рускиот гас.
Европа, исто така, се сврте кон извозот на течен природен гас од САД за да ја замени руската енергија, со што двајцата долгогодишни сојузници уште повеќе се зближија по бурните четири години под Доналд Трамп.
Но, ниту подморските кабли не се неранливи. Русија го користи океанот за да ги разграничи своите сиви области на напади – акти на провокација и заплашување кои не претставуваат вистински вооружен конфликт. Тие се насочени кон Европа и во помала мера кон САД.
Заеднички документарен филм на јавните радиодифузери во Данска, Финска, Норвешка и Шведска минатата година покажа дека Русија спроведува наводни подводни разузнавачки операции околу енергетските кабли, како и крајбрежните фарми со ветерници и гасоводи во Северното и Балтичкото море.
Тие тврдеа дека руските бродови, и воени и цивилни, се обидувале да мапираат чувствителна подводна инфраструктура и веројатно биле способни да ја прекинат електричната енергија во европските земји.
Последиците од порастот на Русија во сивите области се главно психолошко заплашување, вели Џорџ Дајсон, висок аналитичар за безбедносни ризици во консултантската компанија „Control Risks“, но ја предупредува Западна Европа дека Русија е способна да направи полошо ако сака.
„Ваквите напади се особено чести во Северното Море“, вели Дајсон.
Атлантскиот океан е толку длабок што НАТО-Л интерконекторот веројатно ќе биде добро заштитен – може да се спушти до 3.300 метри, подлабоко од подморниците. Но, подморските кабли се најранливи кога се креваат во поплитки води и се враќаат на копно, како што ќе биде случајот со НАТО-Л на километарскиот континентален гребен, каде што каблите може да бидат саботирани или оштетени од сидра или рибарски бродови.
И покрај загриженоста за безбедноста на море, критичната инфраструктура на копно едвај изгледа побезбедна. Украинските електрани, вклучително и оние кои користат обновливи извори на хидроелектрична и нуклеарна енергија, постојано беа цел на руски напади.
Но, привлечноста на нападите на море е дека токму таму европските ривали на Русија брзо ги зајакнуваат своите врски и способноста да генерираат и споделуваат „домашна“ зелена енергија.
Поврзувањето на европските сојузници е едноставно бидејќи многу од нив се дел од ЕУ. Поврзувањето на Северна Америка и Европа ќе биде политички покомплицирано. Тоа може да испрати сигнал до Русија за силни врски, но годините на Трамп исто така покажаа дека врската меѓу САД и ЕУ, особено во однос на НАТО и одбраната, не е нераскинлива.
Претседателските избори во САД во ноември би можеле да имаат импликации за енергетските проекти како НАТО-Л, иако тие имаат за цел да опфатат генерации и да ги надминат промените во управувањето.
