Кога американските владини претставници решија да ја притиснат Европа да направи повеќе за да го запре технолошкиот напредок на Кина, тие не го повикаа седиштето на Европската унија (ЕУ) во Брисел. Наместо тоа, тие патуваат во Холандија, домот на „ASML Holding“, единствениот снабдувач на опрема за производство на полупроводници во светот и затоа е стратешки важна географска точка во глобалните војни со чипови од 380 милијарди долари, пишува „Bloomberg“.
Моќта што ја практикува „ASML“ од нејзиниот кампус во Велдховен е пример за тоа како се менува географијата на Европа. Француските фабрики за муниција и италијанските бродоградилишта цветаат, додека војната во Украина ја принудува Европа да размислува за одбранбените прашања. Се градат фабрики за чипови во градови кои сè уште ги носат лузните од Втората светска војна. Калундборг, производствен центар за „Ozempic“ на Ново Нордиск, ја прави Данска земја со една компанија. Шведска ги користи своите наоѓалишта на суровини, кои се од суштинско значење за зелената транзиција; Финска ги претвора фабриките за хартија во суперкомпјутери.
Ова е сигнал за поголема промена. Географијата на Европа во поголемиот дел од овој век ја истакна меката моќ на економската унија – кафулињата, каналите и спомениците што ги следат туристите, единствениот пазар од 440 милиони потрошувачи промовиран од технократите, шоуто на Евровизија. Брзите комуникации, патувањата и финансиите го направија поврзувањето клучно и обезбедија работни места и проток на капитал во империјалните центри како Париз и Лондон, наднационалните центри како Брисел и транснационалните кластери како „Сината банана“ што се протегаше од Манчестер до Милано.
Денешниот свет кој се деглобализира ја претвори оваа поврзаност во слабост, особено оние зависности и физички врски што Европа во суштина ги земаше здраво за готово. Саботажата на гасоводот Северен тек по руската инвазија на Украина беше скап потсетник за ранливоста на Германија и Европа. Извозниот пат кон Кина беше нарушен со блокади од ерата на пандемијата, трансфер на технологија и конкуренција за суровини. Зависноста од САД за технологија и безбедност изгледа ризично како што се менуваат политичките ветрови. Резултатот е нов фокус на материјалните потреби на европските економии и општества, вели Леви Саари од Универзитетот во Амстердам.
Следствено, владините претставници и високите личности сега имаат повеќе европски застанувања отколку во минатото. Дрезден, град чие име сè уште го носи наследството од бомбардирањата од Втората светска војна, повторно оживува како иновативен центар за дизајн и производство на чипови – „суровина на 21 век“, рече германскиот канцелар Олаф Шолц. „Taiwan Semiconductor Manufacturing Co.“, заедно со „Infineon Technologies“, „NXP Semiconductors“ и „Robert Bosch“, се согласија да изградат фабрика од 10 милијарди евра таму. Во листата на атрактивни предности, покрај човечкиот капитал, се издвојуваат: гранитна почвена основа која ја штити опремата од вибрации. Белгиската кралска двојка го посети местото минатата година, а се очекува таму да оди и Французинот Емануел Макрон.
Во Финска, моторите со вештачка интелигенција се градат врз пепелта на старите индустрии: новиот суперкомпјутер наречен „LUMI“, сместен во претворена фабрика за хартија во градот Кајаани, беше претставен во 2022-та година од страна на европската комесарка Маргрете Вестагер како трет најбрз во светот.
И да се достигне технологијата и да се зајакне економската безбедност сè повеќе значи да се обезбеди пристап до суровините и да се намали зависноста од снабдување со ресурси од трета страна – ЕУ се потпира на Кина за речиси сите нејзини извори и преработка на ретки метали. Неодамнешното откритие на најголемото европско познато наоѓалиште на ретки метали, северно од шведскиот арктички град Кируна, може да ја промени играта, дури и ако се потребни 10 до 15 години за да се стави објектот во функција.
Се разбира, војната во Украина ја разбуди потребата за цврста моќ од најсуров вид. Минатиот месец Макрон го посети Бержерак, југозападна Франција, каде што се гради фабрика за барут што ќе произведува 1.200 тони годишно – локација која беше запоставена поради недостаток на бизнис во 2007-ма година. Блискиот град Мерињак (75.000 жители) исто така добива поттик како дом на борбениот авион „Rafale на Dassault Aviation“, чија продажба ја издигна Франција на втор најголем извозник на оружје во светот. И во Германија, во Унтерлуес, Долна Саксонија, нова фабрика на „Rheinmetall“ ќе произведува гранати и експлозиви за да го олесни недостигот поврзан со Украина; локацијата е дом и на најголемата приватна област за тестирање оружје во Европа.
Работите не се ограничени на земја. Италијанското пристаниште Трст го привлече вниманието на САД поради растечкото геополитичко влијание во трговијата со Медитеранот. Тој е дом и на бродоградителот „Fincantieri SpA“, кој го проширува својот подморски бизнис од крајот на Северен тек бидејќи на телекомуникациските кабли и нафтените платформи им е потребна поголема заштита.
Оваа експлозија на индустриска активност на европската мапа има свои граници. Работната сила и парите не се бесконечни, особено кога се соочуваме со демографски пад и растегнат буџет. И големите фирми можат да уништат работни места, како и да ги создадат кога нивното богатство ќе исчезне – мислат на „Nokia“.
Затоа тие стари апстрактни европски идеали сè уште се важни. Погеополитички ориентиран регион е добра работа; пофрагментираниот не е. Сандер Тордоар и Зак Мајерс од Центарот за европски реформи предлагаат повеќе насочена поддршка за области на доминација како што е „ASML“ технологијата, попан-европски пристап кон индустриската политика и создавање сојузи со партнери со истомисленици во синџирите на снабдување со чипови.
