Астероидот 2024 YR4 беше откриен пред само еден месец. Се следи затоа што постои можност за удар со Земјата во 2032 година – иако многу мал.
Што знаеме?
Астероидот 2024 YR4 е откриен на 27 декември 2024 година, со помош на телескопот АТЛАС во Рио Хуртадо, Чиле.
Набргу по неговото откритие, автоматските системи за предупредување за астероиди пресметале дека постои можност овој објект да удри во Земјата на 22 декември 2032 година – иако многу мал.
Проценките сугерираат дека астероидот има дијаметар од 40 до 100 метри. Астероиди со оваа големина удираат во Земјата во просек на секои неколку илјади години и може да предизвикаат сериозна штета локално.
Ова е причината зошто астероидот 2024 YR4 се искачи на врвот на листата на опасни астероиди.
Од почетокот на јануари, астрономите ширум светот интензивно го набљудуваат користејќи телескопи за попрецизно да ја одредат неговата големина и траекторија.
Според сегашните пресметки на неговата орбита, можно е овој небесен објект да се приближи до Земјата на растојание од само околу 2.000 километри попладне на 22 декември 2032 година.
Според податоците на Европската вселенска агенција (ESA) од 29 јануари 2025 година, веројатноста 2024 YR4 да удри во Земјата е 1,2 отсто, или 1 од 83. Оваа проценка е во согласност со независните пресметки на Центарот за проучување на објекти блиску до Земјата на НАСА (CNEOS) и на системот NEODyS.
Астероидот 2024 YR4 моментално е на ниво 3 на скалата на опасност од удар во Торино, што значи дека претставува блиска средба која бара внимание од астрономите и јавноста.
Скалата на Торино започнува на нула, што е бело и значи дека нема опасност од удар со Земјата, проследено со 1 обоена зелена, потоа жолта опасност со бројки од 2 до 4, потоа портокалова од 5 до 7 и црвена од 8 до 10. Последниот број означува сигурно уништување на цивилизацијата.
Важно е да се забележи дека проценетата веројатност за удар на астероид често се зголемува првично пред брзо да падне на нула по дополнителни набљудувања.
Што е следно?
Проценките покажуваат дека астероидот 2024 YR4 е веројатно поголем од 50 метри и има поголема од 1 процент веројатност за удар во одреден момент во следните 50 години. Ова ги исполнува сите критериуми за активирање на две меѓународно признати групи за одговор на астероиди: Меѓународна мрежа за предупредување за астероиди (IAWN) и советодавна група за планирање на вселенска мисија (SMPAG).
IAWN, со кој претседава НАСА, ги координира активностите на меѓународните организации вклучени во следење и анализа на астероиди. Доколку е потребно, оваа мрежа ќе развие стратегија за да им помогне на владите да ги проценат последиците од можниот удар и да планираат мерки за ублажување на ризикот.
Орбитата на астероидот 2024 YR4 околу Сонцето е издолжена (ексцентрична) – потребни се 4 години за да орбитира околу Сонцето. Моментално се оддалечува од Земјата по речиси права линија, што го отежнува прецизното одредување на нејзината орбита со следење на закривеноста на нејзиниот пат со текот на времето.
Во наредните месеци, астероидот ќе станува сè помалку видлив од Земјата. Можно е астероидот 2024 YR4 да исчезне од погледот пред безбедно да се исклучи можноста за удар во 2032 година.
Во тој случај, останатите податоци за неговата траекторија ќе бидат зачувани, а астероидот ќе остане на списокот на опасни објекти на ESA до неговото повторно појавување во 2028 година.
Советодавна група за планирање на вселенска мисија (SMPAG)
SMPAG, со кој претседава ESA, е одговорен за меѓународна размена на информации, развој на заеднички истражувања и мисии и планирање на стратегии за ублажување на заканите од објектите блиску до Земјата, вклучувајќи го и астероидот 2024 YR4.
Групата ќе одржи редовен состанок следната недела во Виена за да ги одреди следните чекори. Ако веројатноста за удар остане над прагот од 1 процент, SMPAG ќе даде препораки до Обединетите нации и можеби ќе започне со проценка на можните одговори на заканата, вклучително и мисии со вселенски летала.
Астероиди во античко и блиско минато
Во последните две децении имаше неколку слични откритија, кои по последователна анализа се покажаа како целосно безопасни. Добро познат пример е астероидот Апофис, кој во 2029 година ќе помине поблиску до Земјата отколку што сателитите во геостационарната орбита се на надморска височина од 36.000 километри. Првично, не беше исклучено дека може да ја погоди Земјата, а проценетата веројатност за удар беше значително поголема од онаа од 2024 YR4.
Од друга страна, сосема неочекувано, на 15 февруари 2013 година, астероид со дијаметар од околу 20 метри влезе во атмосферата над рускиот град Челјабинск, предизвикувајќи спектакуларна експлозија на небото. По тој повод од небото паднаа неколку стотици килограми метеорит. Овој астероид стигнал до Земјата од приближниот правец на Сонцето и токму поради тоа ги избегнал автоматските истражувања на небото.
А што ако…
Доколку астероидот 2024 YR4 навистина удри во Земјата, последиците ќе зависат од неговиот состав. Ако се работи за лабав куп камења и прашина, ќе дојде до експлозија во атмосферата на голема надморска височина, т.н. воздушни експлозии (airblast). Таков настан би предизвикал моќен ударен бран и екстремна топлина да ја погоди земјата, слично на експлозијата во 1908 година над реката Тунгуска во Сибир.