Холанѓанецот Марк Руте во вторник ја презема една од најмоќните позиции во светот – генерален секретар на Северноатлантскиот сојуз.
Но, дури и ако поранешниот холандски премиер сакаше да ги размрда работите по преземањето на функцијата од Норвежанецот Јенс Столтенберг, веројатно нема да може да го стори тоа.
Улогата на генерален секретар суштински значи дека Руте ќе води цивилна бирократија која не сака да ризикува, додека вистинската моќ на крајот останува на земјите-членки, првенствено на САД.
Членовите на Алијансата, од кои 32, во многу аспекти, откако заменија еден средовечен поранешен премиер од Северна Европа со друг, решија многу работи да ги остават како што беа.
„Во ваква тешка геополитичка ситуација, одржувањето на континуитет и истата надворешна политика и безбедносна линија е многу важно“, изјави за АФП висок дипломат на НАТО.
Во текот на повеќе од десет години на чело на НАТО, Столтенберг беше пофален за неговото мирно водство на понекогаш поделената Алијанса.
Норвежанецот помогна американскиот претседател Доналд Трамп да не му сврти грб, ја поддржа Украина со тоа што се осигура дека НАТО не е директно вовлечен во војна со Русија и започна реформа на одбранбените способности на алијансата за да се спротивстави на Москва.
„Сојузниците бараа некој што има многу исти квалитети како Столтенберг и кој ќе продолжи во иста насока: премиер, со добри врски, долго искуство, добар адресар, кој добро го познава Трамп“, рече Џејми Шеј, поранешен висок функционер на НАТО кој сега работи за тинк-тенк Четам Хаус.
Руте, миленикот на клучните сили како што се САД, Британија, Франција и Германија, ги исполни сите овие услови.
Како ветеран кој 13 години водеше сложени коалиции во Холандија, тој има огромно искуство што може да се искористи за да се задржат земјите со различни и често спротивставени интереси на иста страница.
„Тој е градител на консензус со непоколеблива посветеност на трансатлантскиот сојуз“, рече висок американски функционер.
Холанѓанецот е цврст поддржувач на Киев и не се плашеше искрено да зборува со Трамп, кој би можел да се врати во Белата куќа по претседателските избори на 5 ноември.
Настрана сличностите, дипломатите велат дека Руте, познат по својата директност, по долгиот мандат на Столтенберг треба да внесе свеж воздух во Организацијата на Северноатлантскиот договор.
Но, веројатно ќе биде тешко за Руте да спроведе големи промени.
Иако се чини дека има моќна позиција, главниот секретар е всушност само шеф на цивилна бирократија од околу 1.500 луѓе.
Воената моќ им припаѓа на земјите-членки, првенствено американскиот генерал кој ја има функцијата Врховен командант на сојузничките сили за Европа (SACEUR).
Генералниот секретар на НАТО често повеќе е портпарол на Алијансата. Столтенберг беше познат по тоа што внимателно ги формулираше позициите што би можел да ги претстави.
Сите одлуки во НАТО мора да бидат прифатени од сите земји-членки, а личноста на врвот е ограничена со тоа колку далеку се спремни да одат сојузниците, особено Вашингтон.
Насоката за следната година беше одредена на самитот во Вашингтон во јули.
„НАТО е организација базирана на консензус. Сè, апсолутно сè, од најсекојдневните до најважните стратешки прашања, се решава со консензус“, рече Иан Лесер од тинк-тенкот Маршал фонд за Германија.
„Затоа, поединечните генерални секретари имаат јасно многу ограничен простор да го преобликуваат она што го прави НАТО и како го прави тоа.
Имајќи го тоа на ум, Руте сè уште има некаква моќ да се обиде да ги протурка приоритетите.
„Генералниот секретар може да биде клучен во ставањето прашања на дневен ред за дискусија“, рече Лесер. „Тоа е всушност голема улога.
Столтенберг ја искористи својата позиција за да изврши притисок врз сојузниците да ја поддржат Украина, да посветат поголемо внимание на климатските промени и да ги зајакнат врските со азиско-пацифичкиот регион.
Дипломатите велат дека Руте може да се обиде да ја подобри координацијата меѓу Европската унија и НАТО, која долго време беше спречена од турско-кипарскиот спор.
Но, неговата главна можност да остави свој белег најверојатно ќе дојде доколку политичката ситуација се затегне поради враќањето на Трамп во Белата куќа или големите промени во Украина.
Тогаш ќе му требаат сите негови дипломатски вештини и долг список на контакти за да го задржи вниманието и посветеноста на различните лидери на НАТО.
„Вештината и личноста на генералниот секретар можат да направат разлика, особено во услови кога Алијансата се тестира“, рече Лесер.
