Во последните недели повторно интензивно се разговара за можноста за прекин на руската инвазија на Украина на преговарачка маса.
Примери се таканаречената „мировна мисија“ на унгарскиот премиер Виктор Орбан, која тој сам ја иницираше, како и изјавата на американскиот републикански претседателски кандидат Доналд Трамп дека „во рок од 24 часа ќе стави крај на војната“. Во врска со мировниот план, поранешниот британски премиер Борис Џонсон ја спомена територијалната реалност пред февруари 2022 година, кога започна руската инвазија. Во тоа време, Крим веќе беше припоен, а делови од Луганск и Доњецк беа окупирани од Русија.
Но, вистинското изненадување, пишува Дојче веле, го приреди градоначалникот на Киев, Виталиј Кличко, зборувајќи за можноста за територијален компромис. Украинските функционери до сега главно избегнуваа вакви формулации. Официјален Киев инсистира на границите од 1991 година.
„Дали претседателот на Украина ќе ја продолжи војната со дополнителни жртви и уништувања или ќе треба да размисли за можен територијален компромис со Путин? Ако сакаат, каков ќе биде притисокот од САД во случај на победа на Трамп? Како ќе му објаснат на сопственото население дека мора да се откажат од делови од територијата за која животот го дадоа илјадници наши херои?“, праша Кличко во интервју за италијанскиот весник „Кориере дела сера“. Тој рече дека во тој случај претседателот Володимир Зеленски веројатно ќе треба да организира референдум за можни територијални компромиси.
Дали овие изјави значат дека Украина се отвора за дипломатски решенија? И дали е тоа воопшто прифатливо за луѓето во земјата и за западните партнери? Володимир Фесенко, директор на Киевскиот центар за политички истражувања „Пента“, изјавите на градоначалникот на Киев ги означува како „промашен почеток“. Зошто, потсетува Фесенко, во моментов нема вистински мировни преговори, туку само иницијативи и планови кои не се добра основа за преговори. Тој додаде дека Кличко дава такви изјави со цел политичка пресметка со претседателот Зеленски, со кој со години е во конфликт.
„Кличко го поттикнува постоечкиот страв кај населението од таен договор. Но, нема тајни договори, сè уште нема мировни преговори“, вели Фесенко. Тој додава дека и онака е невозможно да се склучи таен договор, бидејќи тој би морал да се спроведе со поддршка на општеството. „Тогаш ќе треба согласност на референдум, за Зеленски самиот да не прави отстапки.
Роџер Хилтон од меѓународниот тинк-тенк ГЛОБСЕК со седиште во Братислава вели дека, последните две години тешка војна принудиле некои украински политичари да зборуваат за можни територијални отстапки. „Фактот што слушаме такви зборови од личност како градоначалникот Кличко е признание дека земјата се соочува со тешки политички одлуки“, вели Хилтон. Тој додава дека ваквите изјави би можеле да бидат внатрешно политички тест со цел да се открие до кој степен украинското општество ја поддржува таа позиција.
Според Хилтон, Кличко никогаш не криел дека сака да стане претседател, па ја користи можноста да освојува политички поени врз основа на прашањето за мирно решение. Хилтон вели дека поради војната годинава не се одржале претседателски избори, па ваквите изјави би можеле да се сметаат за дел од предизборната кампања. Тој исто така смета дека територијалните отстапки би биле лоши и за Европа.
„Мислам дека повеќето западни сојузници не би прифатиле Украина да отстапи дел од својата територија бидејќи тоа ќе донесе низа нерешливи проблеми во Европа. Покрај тоа, на глобално ниво, тоа би поставило преседан за други авторитарни режими кои сакаат нелегално да припојат некои области“, вели Хилтон.
Според анкетите од пролетта 2023 година, расте бројот на оние кои би биле подготвени да направат отстапки во име на мирот. Во мај годинава тие биле 32 отсто, а во мај 2023 година само десет отсто. Мнозинството од испитаниците, 55 отсто од нив, се против какви било територијални отстапки за Русија. Ова се податоци од Киевскиот меѓународен институт за социологија (КИИС).
Ако ги споредиме бројките од периодот мај 2022 година и мај 2023 година, тогаш само осум до десет отсто од испитаниците биле подготвени за територијални компромиси, а огромното мнозинство – од 82 до 87 отсто – биле против какви било отстапки.
