Медиумите во германското говорно подрачје деновие овие денови многу пишуваат за 30-годишнината од распадот на Југославија.
По тој повод, Австриската прес-агенција (АПА) објави разговор со еминентниот виенски економист Марио Холцнер, кој го пренесоа повеќето австриски медиуми, пренесува Индекс.хр.
Не можеше да се спречи политички колапс, но економски ќе се исплатеше за да се зачуваше Југославија, рече Холцнер од Виенскиот институт за меѓународни економски студии (ВИИВ) во интервју за АПА.
Холцер всушност ги коментираше економските аспекти на Југославија, како и економскиот развој на државите што се појави по нејзиното распаѓање.
„Хрватска беше технолошки лидер во Југославија, сега е на задниот дел во ЕУ“
„Тоа ќе беше предност за сите земји, особено Словенија и Хрватска“, рече извршниот директор на ВИИВ, Холцнер, на прашањето како економски ќе се развиваше реформираната Југославија во последните три децении.
Холцнер истакна дека словенечките банки или хрватскиот ланец бензински пумпи беа активни низ цела Југославија.
„Во Југославија, Словенија и Хрватска беа технолошки лидери. Сега, на пример, Хрватска е на задниот дел во ЕУ“, рече тој, осврнувајќи се особено на непрофитабилната хрватска бродоградба.
Триесет години по распадот на Југославија, Словенија и Хрватска остануваат најнапредните поранешни републики, но нивното водство над останатите земји од поранешна Југославија опаѓа.
Пристапувањето кон Европската унија во 2004 година (Словенија) и 2013 година (Хрватска) не се рефлектираше јасно во развојот на бруто домашниот производ по глава на жител, посочува виенскиот економист.
Црна Гора го направи најголемиот економски скок
Црна Гора го направи најголемиот економски скок напред во последните 20 години, премина во туризам по распадот на нејзината алуминиумска индустрија и затоа може да си дозволи висок дефицит, објасни Холцнер.
Во малата јадранска земја, која го прифати еврото како своја национална валута, има понатамошен потенцијал за проширување на туризмот. Од друга страна, другите земји како Србија или Северна Македонија „не се неуспешни“, потпирајќи се на зајакнување на нивната индустрија, претпазлив е Холцнер.
Промената во економската парадигма како последица на корона кризата може да му даде на регионот економски поттик.
Холцнер се повикува на трендот на „приближување“ со цел намалување на зависноста од производителите во Источна Азија. Покрај тоа, платите во Србија сега се пониски отколку во Кина, нагласи директорот на Виенскиот институт.
Веќе има знаци дека инвеститорите се повеќе ориентирани кон Југоисточна Европа отколку Источна Азија, вели Холцнер.
Премали национални пазари
„Секој би имал корист од влезот во ЕУ“, истакна Холцнер за поранешните југословенски републики надвор од Унијата. Домашните пазари на земјите од поранешна Југославија се толку мали што зголемувањето на продуктивноста е можно само со пристап до поголем пазар.
„Ова се мали земји кои заедно имаат половина од грчкиот БДП“, објасни експертот за АПА. Но, би било „изгубено време“ ако земјите чекаат за целосно членство во ЕУ, особено затоа што условите за тоа се затегнати по „лошите искуства“ со Бугарија и Романија, па така што постојат политички блокади.
Како „мешовита економија“ со отворена миграциска политика, Југославија беше подобро развиена од земјите од комунистичкиот источен блок.
Погрешна валутна политика
„Проблемите закотвени во југословенскиот систем се видливи и денес“, рече Холцнер, осврнувајќи се на важната улога на менаџерите во „самоуправните“ југословенски компании или ставовите кон валутата. Поради туризмот и гастарбајтерите имаше пресметки во германски марки, поради што луѓето во регионот денес сè уште не ги рачунаат во соодветната национална валута, туку во евра. „Бидејќи девалвацијата не беше дозволена, резултатот беше преценета национална валута, висок дефицит, како и стагнирачки плати и високи бројки за невработеност“, смета виенскиот економист.
За Словенија, воведувањето на еврото во 2007 година имаше далекусежни и не само позитивни последици, посочува Холцер.
Приклучувањето кон заедничката валута овозможи ефтини заеми кои, меѓу другото, беа искористени за откуп на компаниите. Една година подоцна, земјата се најде на работ на банкрот за време на финансиската криза, државниот банкарски систем беше сериозно погоден, а голем број водечки компании беа продадени во странски раце.
„Тоа беше историска катастрофа за словенечката економија“, резимира Холцнер.
