На крајот на март ќе проработи регионалната платформа за тргување со хартии од вредност „SEE Link“ која е создадена од берзите на Македонија, Бугарија, Хрватска, Србија и Словенија со поддршка на финансирање од Европската банка за обнова и развој во износ од 540.000 евра. Пред неколку дена стана јасно дека кон неа се приклучува и берзата во Бања Лука, Босна и Херцеговина.
Македонската берза (Macedonian Stock Exchange, или MSE) e основана во 1995-та година, а со трговијата започнува една година подоцна. Главниот берзански индекс се нарекува „MBI 10“, а во неговиот состав влегуваат 10 компании.
За роденден на „MSE“ се зема 28-ми март 1996-та година, а во 2016-та година ќе поминат точно 20 години од првиот удар на ѕвончето со што беше означен почетокот на трговијата на берзата.
Првично „MSE“ почнува да ја пресметува вредноста на „MBI 10“ на 1-ви ноември 2001-ва година, кога во неговиот состав биле само петте најликвидни компании – Алкалоид АД Скопје, Европа АД Скопје, Комерцијална банка АД Скопје, Макпетрол АД Скопје и Топлификација АД Скопје. Индексот не бил измерен со цените на акциите на нивните компоненти, но по неколку години на развој започнал да се пресметува како цена-измерен.
Новиот „MBI 10“, кој е цена-измерен индекс со пазарната капитализација на своите членови, е воведен од 4-ти јануари 2005-та година. Во неговиот состав спаѓаат 10 компании, кои се избираат од Комисијата за индексите на берзата врз база на одредени критериуми. Комисијата прави редовни ревизии двапати во годината или вонредни при непредвидени околности, воспоставување промена на индексот.
Првите 10 компании, формирајќи го составот на MBI 10, кој започна со почетна вредност од 1.000 поени, се Алкалоид АД Скопје, Европа АД Скопје, Комерцијална банка АД Скопје, Макпетрол АД Скопје, Топлификација АД Скопје, Фершпед АД Скопје, Стопанска банка АД Битола, Гранит АД Скопје, Македонијатурист АД Скопје и Охридска банка АД Охрид.
А еве и кои се тековните 10 члена на индексот по последната ревизија на неговите компоненти од 15-ти декември 2015-та година. Следниот состанок на Комисијата за индексите е закажан за 15-ти јуни 2016-та година.
Од почетокот на 2016-та година до 25-ти март „MBI 10“ губи 2,91% од вредноста до 1.778,98 поени. Во 2015-та година тој се намали за 0,6%.
Максималната вредност која индексот ја има постигнато во својата историја, е 10.057,77 поени. Тоа се случува на 31-ви август 2007-ма година, токму во оваа година ја преминува границата од 10 илјади поени за прв пат. Сега индексот е со 82% под максималната вредност. Минималната вредност на индексот, пак е и неговата почетна од 1.000 поени.
На „MSE“ има и индекс за обврзници – „OMB“, во чиј состав влегуваат 9 емисии државни хартии од вредност на владата на Македонија. Индексот е цена-измерен со брзината, како има лимит на тежина до 30% на емисија. Пресметката на „OMB“ започнува на 30-ти јуни 2006-та година со почетна вредност од 100 поени.
На 25-ти март 2016-та година вредноста на „OMB“ е 128,43 поени, а највисока вредност е 128,91 поени, достигната на 26-ти февруари 2016-та година, а најниската е 97,28 поени од 6-ти декември 2006-та година.
На 25-ти март 2016-та година пазарната капитализација на „MSE“ (акции + обврзници) е близу 95 милијарди денари или 1,55 милијарди евра. Трговијата со акции се врши од 10 часот до 14 часот по локално време.
Постојат два главни сегменти на берзата во Македонија. Пазарот на акционерски друштва – јавна сопственост е овој сегмент на Берзата на кој се наоѓа списокот хартии од вредност издадени од акционерски друштва со специјална инвестициона цел. Берзански оператор врши регистрација на хартии од вредност преку регистарот на Акционерските друштва – јавна сопственост и им го доделува соодветниот код за трговија. По извршената регистрација Берзата има обврска да ја извести јавноста за новите издавачи, кои ќе се тргуваат на пазарот на акционерски друштва – јавна сопственост.
Слободен пазар е пазарниот сегмент на кој се тргуваат сите други хартии од вредност, со исклучок на оние кои се тргуваат на официјалниот пазар и на пазарот на акционерски друштва – јавна сопственост. Барањето за прием на трговија на слободниот пазар се поднесува кон берзанскиот оператор во писмена форма, а треба да содржи минимално количество податоци, што го олеснува пристапот на компании со различна големина и насоченост. Сепак берзата, во исклучителни случаи, во своето дискреционо право може да одбие прием и регистрација на дадена хартија од вредност, ако смета дека со нејзиното усвојување би се нарушила интегритетот на пазарот или би се довеле во заблуда потенцијалните инвеститори.
Според Законот за хартии од вредност во Македонија услугите поврзани со трговијата, можат да се вршат само од брокерска куќа која има добиено дозвола за експлоатација, овластена банка (во согласност со Законот за банките) и подружница на странска брокерска куќа која има добиено лиценца од локалната комисија за финансиски надзор.
Од местото на платформата „SEE Link“ се гледа дека до моментов четири од вкупно 10 брокерски куќи од Македонија се одобрени за учество, а тоа се Еурохаус АД, Илирика Инвестменст АД, Комерцијална банка АД и НЛБ Тутунска банка. Исто така постои интерес уште од Еуростандард банка, Фершпед Брокер, Иново Брокер, Инвестброкер, Стопанска банка и ТТК банка. Сите инвестициски компании се и членови на „MSE“.
