Пазарите на нафта влегуваат во нова фаза на неизвесност откако САД се вклучија во војната меѓу Иран и Израел, а експертите предупредуваат на троцифрени цени.
Инвеститорите внимателно ја следат реакцијата на Техеран на американските напади врз неговите нуклеарни постројки, а иранскиот министер за надворешни работи предупредува дека неговата земја ги задржува „сите опции“ за да го одбрани својот суверенитет.
Фјучерсите на нафтата пораснаа за повеќе од 2% во раните утрински часови во Азија. Американската сурова нафта WTI порасна за повеќе од 2% на 75,22 долари за барел, додека глобалниот репер Брент порасна за речиси 2% на 78,53 долари за барел.
„Постои реален ризик пазарот да доживее невидени прекини во снабдувањето во наредните недели, од многу потешка природа од шокот на цената на нафтата во 2022 година по војната во Украина“, рече вишиот аналитичар за енергија на MST Marquee, Саул Кавоник.
Иако реакцијата на пазарот по нападите на САД беше помалку агресивна отколку нешто повеќе од една недела претходно, кога Израел започна воздушни напади врз Иран, набљудувачите на индустријата веруваат дека најновите настани најавуваат нова ера на нестабилност за нафтените пазари, особено додека се очекуваат потенцијални ирански контрамерки.
Заканите за блокирање на Ормутскиот теснец, откако иранскиот парламент го одобри неговото затворање, доведоа до нервоза на пазарот.
Овој пат изгледа поинаку, со оглед на баражот од ракети испукани повеќе од една недела, а сега и директното вклучување на САД.
Протокот, кој го поврзува Персискиот Залив со Арапското Море, е клучна артерија за глобалната трговија со нафта, при што низ него дневно минуваат околу 20 милиони барели нафта и нафтени производи. Ова сочинува речиси една петтина од глобалните испораки на нафта.
Доколку Иран го затвори Ормутскиот теснец, западните сили веројатно „директно ќе влезат во конфликтот“ и ќе се обидат повторно да го отворат, изјави Кавоник за CNBC, додавајќи дека цените на нафтата би можеле да достигнат 100 долари за барел и повторно да ги тестираат максимумите од 2022 година доколку затворањето трае повеќе од неколку недели.
„Дури и одреден степен на нарушување на преминот низ теснецот, освен целосно затворање, би можел да доведе до сериозен скок на цените на нафтата“, рече виш аналитичар за енергетика.
Мислењето на Кавоник го делат и други експерти од индустријата.
САД и сојузничките војски на крајот би го отвориле теснецот, но ако Иран ги искористи сите свои воени средства, конфликтот би можел „да трае подолго од последните две војни во Заливот“, рече Боб Мекнали, претседател на „Рапидан енерџи груп“. И ако Иран одлучи да го нападне производството или енергетските текови во Заливот, тој има можност да го наруши превозот на нафта и течен природен гас, што би резултирало со скок на цените.
„Продолженото затворање или уништување на клучната енергетска инфраструктура во Заливот би можело да ги зголеми цените на суровата нафта над 100 долари“, рече тој.
Индексот на волатилност на суровата нафта на CBOE, кој ги мери пазарните очекувања за 30-дневна волатилност на цените на суровата нафта, е на нивоата од март 2022 година, кои ги достигна кратко време по руската инвазија на Украина.
Иако постоеше одредено ниво на неизвесност во врска со тоа како настаните на Блискиот Исток би можеле да влијаат врз снабдувањето со нафта, Енди Липоу од „Липоу Асошиејтс“ забележа дека актуелните настани носат различна тежина.
„Овој пат изгледа поинаку, со оглед на баражот од ракети што се испукани повеќе од една недела, а сега и директното вклучување на САД“, рече тој, додавајќи дека нафтата би можела да достигне 100 долари за барел ако извозот преку Ормутскиот теснец биде засегнат.
Иако обидот за блокирање на Ормутскиот теснец помеѓу Иран и Оман би можел да има длабоки последици за пошироката економија, заканите за блокирање на теснецот беа во голема мера реторички, а експертите велат дека е физички невозможно да се стори тоа.
„Значи, сликата е малку мешана и мислам дека трговците ќе бидат претпазливи и нема да паничат освен ако нема повеќе реални докази“, рече Вандана Хари, основач и извршен директор на Ванда Инсајдс.
Во 2018 година, Иран се закани дека ќе го затвори Ормутскиот теснец поради зголемените тензии откако САД се повлекоа од нуклеарниот договор и повторно воведоа санкции. Слични закани беа упатени во 2011 и 2012 година, кога високи ирански функционери – меѓу кои и тогашниот потпретседател Мохамед-Реза Рахими – предупредија за можно затворање доколку западните земји воведат повеќе санкции врз извозот на нафта на Иран поради неговите нуклеарни активности.
Дополнително, вреди да се напомене дека енергетската инфраструктура на Иран досега не е цел, дури ни со неодамнешните пожари, рече Ребека Бабин, виш трговец со енергија во CIBC Private Wealth.
„Изгледа дека двете страни имаат поттик да ја држат нафтата подалеку од линијата на оган, барем засега“, рече таа.
