Тоа беше напад со неверојатна генијалност – никогаш порано невиден, широк и длабок по обем и во подготовка од 18 месеци.
На 1 јуни 2025 година, повеќе од 100 украински беспилотни летала нападнаа воздухопловни бази во Русија, напаѓајќи бомбардери со долг дострел способни за нуклеарно носење бомби.
Размерот на таканаречената операција „Пајажина“ стана очигледен речиси веднаш штом започна, со пријавени експлозии во неколку временски зони низ Русија – од далечниот север во Мурманск над Арктичкиот круг до далечниот исток во регионот Амур, оддалечен речиси 8.000 километри од Украина.
Руското Министерство за одбрана потврди дека нападите се случиле во пет руски региони – Мурманск, Иркутск, Иваново, Рјазан и Амур – но авионите биле оштетени само во Мурманската и Иркутската област, додека на други локации нападите биле одбиени.
На фотографиите објавени кратко по нападот, Васил Малјук, шефот на Безбедносните сили на Украина (SBU), може да се види како гледа сателитска мапа на пистите на аеродромот, на која јасно се прикажани базите на локациите наведени од Русија.
Малјук рече дека дроновите биле шверцувани во Русија во дрвени кабини монтирани на камиони и скриени под далечински одвојливи покриви.
Потоа камионите биле возени до локации во близина на воздухопловните бази од страна на возачи кои навидум не биле свесни што носат; а потоа дроновите беа лансирани и испратени кон нивните цели.
На видеата што кружат на интернет, може да се видат беспилотни летала како летаат од покривот на едно од возилата што учествувале во акцијата.
Еден возач на камион изјави за руските државни медиуми РИА Новости дека тој и другите возачи се обиделе со камења да ги соборат дроновите што излетале од камионот.
„Тие беа на задниот дел од камионот и ние фрлавме камења кон нив за да ги спречиме да летаат, да ги држиме на земја“, рече тој.
Според непотврдени извештаи од каналот База на рускиот Телеграм, познат по своите врски со безбедносните сили, возачите на камионите од кои летале дроновите раскажале слични приказни за тоа како биле ангажирани од бизнисмени да доставуваат дрвени кабини на различни локации низ Русија.
Некои од нив рекоа дека добиле дополнителни упатства преку телефон каде да ги паркираат своите камиони; кога го направија тоа, беа воодушевени кога видоа како беспилотни летала излетуваат од нив.
Во триумфално соопштение споделено на социјалните мрежи вечерта на 1 јуни, украинскиот претседател Володимир Зеленски, кој директно ја надгледуваше операцијата, рече дека 117 дронови биле користени во нападот, чие подготвување траело „една година, шест месеци и девет дена“.
Тој, исто така, рече дека една од целните локации била веднаш до канцеларијата на руската безбедносна служба ФСБ.
Русија соопшти дека привела неколку лица во врска со нападот, иако Зеленски тврдеше дека луѓето кои помогнале во спроведувањето на операцијата „биле повлечени од руска територија… тие сега се безбедни“.
Во сега избришана објава на Телеграм, локалните власти од градот Уст-Кут во Иркутската област соопштија дека бараат 37-годишен маж роден во Украина во врска со нападот со беспилотно летало врз воената воздухопловна база Белаја.
Сликите објавени од SBU покажуваат десетици мали црни дронови уредно наредени во дрвени кабини во магацинот, кој руските воени блогери го идентификуваа како локација во Чељабинск.
Дроновите што се користеа за напад врз руските авиони беа едноставни квадрокоптери што носеа релативно тежок товар, изјави за Би-Би-Си д-р Стив Рајт, британски експерт за дронови.
Она што го направи овој напад „прилично извонреден“ беше можноста да се прошверцува во Русија, а потоа да се лансира и контролира од далечина, додаде тој, заклучувајќи дека ова е можно преку врска пренесена преку сателит или интернет.
Зеленски рече дека секое од 117-те лансирани дронови имало свој пилот.
Д-р Рајт, исто така, посочи дека е многу веројатно дроновите да можеле да летаат со помош на GPS, но можеби ги надминале и локализираните руски мерки за попречување со рачно контролирање на дроновите од далечина.
Киев не откри детали за потеклото на беспилотните летала, но од почетокот на војната Украина стана исклучително ефикасна во нивното производство – и можно е беспилотните летала што се користеле во оваа операција да биле домашно произведени.
„Русија претрпе многу опипливи загуби и со право“, рече Зеленски во своето видео обраќање ноќе.
Според тврдењата на Украина, погодени се 41 стратешки бомбардери, а „најмалку“ 13 од нив се уништени.
Москва не потврди никакви загуби на авиони, освен дека некои авиони се оштетени.
Видеата, чија автентичност е потврдена од Би-Би-Си, прикажуваат оштетени авиони во воздухопловната база Оленегорск во Мурманск и воздухопловната база Белаја во Иркутск.
Се верува дека стратешките ракетни бомбардери погодени во нападот се Ту-95, Ту-22 и Ту-160, меѓу другите.
Нивното поправање ќе биде тешко и, бидејќи повеќе не се произведува ниту еден од нив, нивната замена ќе биде невозможна.
Сателитските снимки од радарот објавени од „Капела Спејс“ покажуваат најмалку четири тешко оштетени или уништени руски бомбардери со долг дострел во воздухопловната база Белаја.
Тоа се совпаѓа со снимката од украински дрон, која исто така прикажува напад врз бомбардерот Ту-95.
„Според законите и обичаите на војувањето, ние избравме апсолутно легитимни цели – воени аеродроми и авиони што ги бомбардираат нашите мирни градови“, рече шефот на СБУ, Васил Малјук.
Се вели дека бомбардерите Ту-95 извршиле масовни напади со ракети Х-101 врз Украина дури минатата недела.
Секој бомбардер може да носи осум наведувани крстосувачки ракети, а секоја ракета сама по себе носи боева глава тешка 400 килограми.
Според извештаите, цел биле и воените шпионски авиони А-50.
Станува збор за вредни авиони што ја зголемуваат способноста на Русија истовремено да пресретнува украински ракети и да извршува сопствени воздушни напади.
Не е познато колку авиони А-50 има Русија, но во февруари 2024 година шефот на воената разузнавачка служба, Кирил Буданов, изјави дека има осум, па секоја загуба или штета би можела да биде сериозен удар за Москва.
Во објава на социјалните мрежи, СБУ напиша дека операцијата „Пајажина“ ја чинела Русија седум милијарди долари.
Руските државни медиуми цврсто молчеа за нападите, а неделните емисии во ударниот термин цитираа само изјави од регионалните власти.
До понеделник наутро, приказната исчезна од вестите.
Украинците славеа, а еден од нив ја нарече операцијата „титаник“.
„Секако, не може сè да се открие во овој момент“, напиша Зеленски на Телеграм, „но оваа украинска акција несомнено ќе заврши во учебниците по историја“.
